إمام
قدوه شیخ الإسلام حافظ أبوعبدالرحمن عبدالله بن مَسلَمه بن قَعنَب قَعنَبِي حَارثِي
بصرِي مَدَنِي مردی ثقه، ثابت، حجت، فاضل، پارسا و اصالتاً از مردم مدینه بوده
است. نامبرده بعد از سال 130 هجری قمری زاده شد، او ساکن بصره و بعد مکه بوده، و
در روز جمعه آخر ماه محرم سال 221 هجری
قمری مطابق سال 835 میلادی در مکه درگذشت.(5، 9، 12 و 13) اما خلیفه بن خیاط
عصفرِي وفات او را در سال 220 هجری قمری آورده است.(11) بعضی از مؤرخین می گویند:
وفات او در بصره بوده است. موصوف از بزرگان روات حدیث و فقهاء در نزد اهل سنت و
جماعت، از یاران و شاگردان إمام مالک بن أنس و از شیوخ بخارِي و مسلم بوده، بخاری
123 حدیث و مسلم 70 حدیث از وی روایت نموده اند.(5، 10، 13 و 14)
موصوف از إبراهیم بن إسماعیل بن أبِي حبیبه
أشهلِي، إبراهیم بن بشار رمادِي، إبراهیم بن سعد زُهرِي، أسامه بن زید بن أسلم
عدوِي، إسحاق بن أبِي بکر مدنِي، إسماعیل بن عیاش عنسِي، أفلَح بن حُمَید، أبِي
ضَمره أنس بن عیاض لیثِي، بشر بن مفضل بن لاحق رقاشِي، بهلول بن راشد مغربی، ثابت
بن قیس غفارِي، جویریه بن أسماء بن عبید ضبعِي، حاتم بن إسماعیل حارثِي، حجاج بن
صفوان مدنِي، حکم بن صلت مدنِي، حماد بن زید بن درهم أزدِي، حماد بن سلمه بن دینار
بصرِي، خارجه بن سلیمان أنصارِي، خالد بن أبِي صلت بصرِي، خالد بن حارث هجیمِي،
خبیب بن عبدالرحمن انصاری، داود بن قیس قرشِي معروف به فَرَّاء، زهیر بن محمد
تمیمِي، سالم بن أبِي أمیه قرشِي، سعید بن أبِي الأبیض، سعید بن مسلم مدنِي، سفیان
بن سعید ثورِي، سلمه بن بُخت، سلمه بن دینار أعرج، سلمه بن وَردان لیثِي، سلیمان
بن بلال قرشِي، سلیمان بن مغیره قیسِي، سلیمان بن طرخان تیمِي، سهیل بن أبِي صالح
سمان، شعبه بن حجاج بن ورد عتکِي، عبدالأعلی بن حماد باهلِي، عبدالأعلی بن
عبدالأعلی قرشِي، عبدالله بن أبِي عبدالله انصاری، عبدالله بن جعفر مَخرَمِي،
عبدالله بن زید بن أسلم قرشِي، عبدالله بن سلیمان بن أبِي سلمه أسلمِي قُبانِي، عبدالله بن سمعان أسلمِي،
عبدالله بن صالح جهنِي، أبِي أویس عبدالله بن عبدالله اصبحِي مدنِي، عبدالله بن
عمر بن حفص بن عاصم بن عمر عمرِي، عبدالله بن عمر بن غانم رعینِي، عبدالله بن مبارک حنظلِي،عبدالرحمن بن أبِي
الزناد قرشِي، عبدالرحمن بن زید بن أسلم قرشِي، عبدالرحمن بن عبدالعزیز امامِي،
عبدالرحمن بن عبدالله بن دینار عدوِي، عبدالرحمن بن أبِي المَوال مدنِي، عبدالرحمن
بن قاسم بن خالد عتقِي، عبدالرحمن بن مهدِي عنبرِي، عبدالعزیز بن أبِي حازم
مخزومِي، أبِي مودود عبدالعزیز بن أبِي سلیمان مدنِي، عبدالعزیز بن محمد دراوردِي،
عبدالعزیز بن مسلم قسملِي، عبدربه بن نافع کنانِي، عبیدالله بن عمر بن حفص عدوِي،
عثمان بن عمر عبدِي، علاء بن عبدالرحمن حرقِي، علی بن مسهر قرشِي، عیسی بن حفص بن
عاصم بن عمر بن خطاب قرشِي، عیسی بن یونس بن عمرو سبیعِي، فائد مولای عبادل، فضل
بن دکین ملائِي، فضیل بن عیاض تمیمِي، قاسم بن فضل حدانِي، کثیر بن عبدالله بن
عمرو بن عوف مُزَنِي، لیث بن سعد فهمِي، مالک بن أنس أصبحِي، مبارک بن فضاله
قرشِي، مجمع بن یعقوب انصارِي، محمد بن سلیم راسبِي، محمد بن صالح تمار، محمد بن
أبِي ذئب عامرِي، محمد بن عبدالله بن مسلم برادرزادۀ زهرِي، محمد بن عبدالرحمن بن
أبِي ذئب، محمد بن مسلم بن شهاب زهرِي، محمد بن هلال مدنِي، محمد بن یحیی انصارِي،
مَخرمه بن بُکَیر بن عبدالله بن أشج، مروان بن معاویه فزارِي، مسلم بن خالد بن
سعید زنجِي، پدرش مسلمه بن قَعنَب حارثِي، مُعتمر بن سلیمان تیمِي، مغیره بن
عبدالرحمن حزامِي، نافع بن عبدالرحمن بن أبِي نعیم قارِي، نافع بن عمر جُمحِي،
هشام بن سعد قرشِي، هشام بن عروه اسدِي، وکیع بن جراح رؤاسِي، یحیی بن بکیر قرشِي،
یحیی بن عمیر مدنِي، یزید بن إبراهیم تُستتَرِي، یزید بن زُریع عیشِي، یعقوب بن
محمد بن طَحلاء لیثِي و عده أی دیگری حدیث روایت نموده، و از او محمد بن إسماعیل
بخارِي، مسلم بن حجاج قشیرِي نیشابورِي، إبراهیم بن حرب عسکرِي، إبراهیم بن حسین
بن علی معروف به ابن دیزیل همدانِي، أبومسلم إبراهیم بن عبدالله کشِي، ابراهیم بن
عبدالله کجِي، إبراهیم بن محمد بن عبدالله تیمِي، ابراهیم بن مرزوق اموِي، ابراهیم
بن نصر دارِي، إبراهیم بن هیثم ناقد، إبراهیم بن ولید بن ایوب جشاش، إبراهیم بن
یعقوب بن إسحاق سعدِي، أحمد بن أبِي طیبه دارمِي، احمد بن أبِي الموت مکِي، احمد
بن ابراهیم بن اسماعیل جرجانِي، احمد بن ابراهیم بن محمد بن جامع سکرِي، أحمد بن
إبراهیم دورقِي، احمد بن حرب طائِي، أحمد بن حسن ترمذِي، أحمد بن داود مکی، أحمد
بن سنان قطان، أحمد بن سیار مروزِي، أحمد بن عبدالمؤمن صدفِي، أبویعلی احمد بن علی
موصلِي، أبومسعود أحمد بن فرات رازِي، احمد بن محمد بن حسین اصفهانِي، أحمد بن
محمد بن حنبل شیبانِي، أحمد بن محمد بن علی خزاعِي، أحمد بن محمد بن علی مقدمِي،
أحمد بن محمد بن هارون طائِي، أحمد بن محمد بن ولید غسانِي، أحمد بن منصور رمادِي،
أحمد بن منصور بن راشد حنظلِي، احمد بن مهدی بن رستم اصفهانِي، أحمد بن هیثم بن
خالد سامرائِي، أحمد بن یوسف أزدِي، احمد بن یونس ضبِي، اسحاق بن ابراهیم ترمذِي،
إسحاق بن أبِي اسرائیل مروزِي، إسحاق بن حسن حربِي، إسحاق بن عیسی بغدادِي، إسحاق
بن منصور کوسج، إسماعیل بن أبِي أویس أصبحِي، إسماعیل بن إسحاق قاضِي، إسماعیل بن
عبدالله اصفهانی سمویه، اسماعیل بن محمد فسوِي، بحر بن نصر خولانِي، بشر بن موسی
بن صالح اسدِي، بکر بن سهل دمیاطِي، جعفر بن هاشم عسکرِي، حارث بن أبِي اسامه
تمیمِي، حامد بن سهل ثغرِي، حسان بن عبدالله کندِي، حسن بن علی بن محمد هذلی، حسن
بن مثنی عنبرِي، حسن بن محمد زعفرانِي، حسین بن حکم حبرِي، حماد بن اسحاق بن
اسماعیل بن حماد بن زید برادر اسماعیل بن اسحاق قاضِي، حمدان بن علی وراق، حمید بن
مخلد بن قتیبه أزدِي، خالد بن مخلد قطوانِي، دعلج بن احمد سجستانِي، ربیع بن سلیمان
أزدِي، رجاء بن جارود بغدادِي، روح بن عباده قیسی، روح بن عبدالمؤمن هذلِي، زهیر
بن حرب حرشِي، زهیر بن محمد تمیمِي، زیاد بن عبدالله مزنِي، سرِي بن خزیمه بن
معاویه ابیوردِي، أبوداود سلیمان بن أشعث سجستانِي، أبوداود سلیمان بن داود بن
جارود طیالسِي، سلیمان بن داود خفاف، سلیمان بن سیف طائِي، سلیمان بن معبد مروزِي،
سهل بن متوکل شیبانِي، صالح بن عبدالرحمن انصارِي، عباد بن ولید مؤدب، عباس بن
محمد دورِي، عبد بن حُمَید کشِي، عبدالرحمن بن خلف ضبِي، عبدارحمن بن عبدالله
مصرِي، عبدالصمد بن فضل بلخِي، عبدالعزیز بن معاویه قرشِي، عبدالله بن احمد
تمیمِي، عبدالله بن حماد آملِي، عبدالله بن داود خُرَیبِي، عبدالله بن زبیر بن
عیسی حمیدِي، عبدالله بن سابور بغوی هروی، عبدالله بن عبدالرحمن دارمِي، عبدالله
بن عبدالوهاب خوارزمِي، عبدالله بن غالب عبادانِي(آبادانِي)، عبدالله بن محمد أصفهانِي،
عبدالله بن محمد بصرِي، أبوالحسن عبدالله بن محمد خُشَیش، عبدالله بن محمد أزدِي،
عبدالله بن یوسف کلاعِي، أبوالحسن عبدالملک بن عبدالحمید میمونِي، عبدالملک بن
محمد رقاشِي، عبدالملک بن محمد فاکهی، أبوزرعه عبیدالله بن عبدالکریم رازِي، عبید
بن عبدالواحد بزاز، عثمان بن سعید دارمِي، علی بن عبدالرحمن مخزومِي، علی بن
عبدالعزیز بغوی هروِي، عمر بن مرداس زریقِي، عمرو بن أبِي معاذ نمیرِي، عمرو بن
علِي فلاس، عمرو بن منصور نسائِي، أبوخلیفه فضل بن حباب جُمَحِي، فضل بن سهل أعرج،
فهد بن سلیمان نحاس، قاسم بن هاشم سمسار، مالک بن أنس أصبحِي، مجاهد بن موسی
ختلِي، محمد بن أبِي غالب قومسِي، محمد بن أبِي القاسم ثقفِي، محمد بن ابراهیم
خزاعِي، محمد بن احمد بن جنید دقاق، أبوعلی محمد بن أحمد زریقِي بصرِي، محمد بن
احمد ازدِي، محمد بن ادریس شافعِي، محمد بن إدریس بن منذر حنظلِي، أبوحاتم محمد بن
إدریس رازِي، محمد بن اسماعیل سلمِي، محمد بن اسماعیل بن سالم صائغ، محمد بن أشعث
سجستانِي، محمد بن أیوب بن یحیی بن ضریس رازِي، محمد بن ایوب بن سنان بجلِي، محمد
بن بالویه نیشابورِي، محمد بن بجیر بن حازم بجیرِي، محمد بن جابر محاربی، محمد بن
حسن کارزِي، محمد بن حسین برجلانِي، محمد بن حسین خنینِي، محمد بن حیان مازنِي،
محمد بن خزیمه أسدِي، محمد بن خلاد باهلِي، محمد بن رزق الله کلوذانِي، محمد بن
زکریا قرشِي، محمد بن زنجویه نیشابورِي، محمد بن سالم رازِي، محمد بن سعد بن منیع
هاشمِي، محمد بن سعدان بزاز، محمد بن سلیمان باغندِي کبیر، محمد بن سهل بن عسکر
تمیمِي بخارِي، محمد بن عبدالرحمن جعفِي، حافظ محمد بن عبدالله بن سَنجَر جرجانِي
ساکن مغرب، محمد بن عبدالله بن عبدالحکم مصرِي، محمد بن عبدالله سدوسِي، أبویحیی
محمد بن عبدالرحیم بزاز، محمد بن عبدالملک بن زنجویه بغدادِي، محمد بن عبدالملک بن
مروان واسطِي، محمد بن عبدالوهاب عبدِي، محمد بن علی بن زید صائغ مکِي، محمد بن
علی بن میمون عطار رقِي، محمد بن عمرو نیشابورِي، محمد بن عیسی بن سکن واسطی، محمد
بن غالب تَمار، محمد بن محمد بن حیان تمار، محمد بن محمد بن عمر عطار، محمد بن
مثنی عنزِي، محمد بن مرزوق باهلِي، محمد بن معاذ حلبِي، محمد بن نضر عامری، محمد
بن نعمان نیشابورِي، محمد بن یحیی بن منذر بصرِي، محمد بن یحیی بن عبدالله ذهلِي،
محمد بن یحیی بزاز، محمد بن یحیی بن موسی معروف به ابن حیویه اسفراینِي، معاذ بن
مثنی بن معاذ عنبرِي، معاویه بن صالح أشعرِي، موسی بن حزام ترمذِي، موسی بن حسن
انصارِي، موسی بن سعید دندانِي، نوح بن حبیب قومسِي، هارون بن ملول مصرِي، هشام بن
علی سدوسی، هلال بن علاء رقِي، یحیی بن ابراهیم سلمِي، یزید بن سنان قرشِي، یزید
بن محمد قرشِي، یعقوب بن سفیان فسوِي فارسِي، یعقوب بن شیبه سدوسِي، یوسف بن موسی
رازِي، یوسف بن یعقوب صفار و تعدادی دیگر روایت کرده اند.(1 و 15)
أبوعبدالله حاکم نیشابورِي می گوید: إسماعیل،
عبدالله و یحیی پسران مسلمه بن قعنب همگی شان زهاد و از ثقات می باشند. إمام أحمد
بن محمد بن حنبل می گوید: عبدالله بن مسلمه بهترین کسی است که موطا را روایت کرده
است. أحمد بن شعیب نسائِي می گوید: عبدالله بن مسلمه قعنبِي بالاتر از عبدالله بن
یوسف در روایت موطا است. احمد بن صالح جیلِي گفته است: عبدالله بن مسلمه قعنبی ثقه
و صالح است. عبدالباقی بن قانع بغدادِي او را ثقه گفته است. عبدالله بن داود خریبی
می گوید: عبدالله بن مسلمه قعنبِي از مالک بهتر است. علی بن مدینی می گوید: من از
روات الموطا کسی را بر او مقدم نمی دانم. نصر بن مرزوق مصری او را ثابت ترین کس در
موطا گفته است. یعقوب بن سفیان فسوی او را ثقه گفته است. یحیی بن معین می گوید: من
مردی را ندیدم که مثل وکیع و قعنبِي حدیث روایت کند. علی بن فلاس می گوید: عبدالله
بن مسلمه مجاب الدعوه می باشد. محمد بن عبدالوهاب فَرَّاه می گوید: از اهالی بصره
شنیدم، که می گفتند: عبدالله بن مسلمه از ابدال است. إسماعیل قاضی می گوید: قعنِي
از مجتهدین در عبادت است. إمام ابن خزیمه می گوید: از نصر بن مرزوق شنیدم، که می
گفت: ثابت ترین مردم در الموطا قعنبی و بعد از وی عبدالله بن یوسف هستند. عبدالصمد
بن مفضل بلخِي می گوید: چشمان من مثل این چهار مرد ندیده است، که دوی ایشان یعنی
قبیصه و قعنبی در عراق اند، و دوی ایشان یعنی خلف و شداد در بلخ می باشند. ابوبکر
شیرازِي در کتاب الالقاب می نویسد: از ابا إسحاق مُستَملِي شنیدم، که می گفت: احمد
بن منیر بلخِي از فقیه حمدان بن سهل بلخِي روایت نموده، که می گوید: من احدی را
ندیدم، که در ذکر الله تعالی به اندازۀ عبدالله بن مسلمه قعنبِي رحمة الله خاشع
باشد، و او را به جهت عبادت و فضل وی راهب می گفتند. محمد بن عبدالله زُهیرِي به
نقل از حُنَینِي می گوید: ما در نزد مالک بودیم، قعنبِي از سفری برگشته بود، مالک
گفت: برخیزید که با هم به دیدار بهترین مردم روی زمین برویم. عجلِي می گوید:
عبدالله بن مسلمه قعنبی مردی بصری، صالح و ثقه است. ذهبی می گوید: عبدالله بن
مسلمه قعنبِي از بزرگترین شیوخ مسلم می باشد، و مسلم در ایام حج در ماه ذی الحجه
سال دو صد و بیست هجری قمری از وی حدیث شنید، و قعنبی در ماه محرم سال 221 هجری
قمری وفات یافت.(6 و 15)
إمام محمد بن حبان بستی در کتاب تقریب الثقات
عبدالله بن مسلمه قعنبِي را در شمار ثقات آورده، و می نویسد: أبوعبدالرحمن عبدالله
بن مسلمه بن قعتب قعنبی از جمله تبع الاتباع، از اهالی مدینه و ساکن بصره بوده
است. موصوف مردی پارسا و سخت کوش بود و در سال 221 هجری قمری در بصره وفات
یافت.(2)
امام ابومحمد عبدالرحمن بن أبِي حاتم رازِي در
کتاب الجرح والتعدیل می نویسد: از ابوزرعه راجع به عبدالله بن مسلمه قعنبِي سوال
گردید، گفت: من از کسی حدیث ننوشتم، که در چشمان من بزرگتر از وی باشد. عبدالرحمن
بن أبِي حاتم رازی می گوید: از پدرم راجع به عبدالله بن مسلمه قعنبِي سوال شد،
پدرم گفت: او مردی بصری ثقه و حجت است.(7)
محمد بن سعد در کتاب طبقات آورده است: عبدالله
بن مسلمه بن قعنب حارثِي کنیه اش أبوعبدالرحمن و محدثِي فاضل و پارسا بوده است، او
کتاب های مالک بن انس را از گفتۀ خود مالک و نیز از عبدالعزیز دراوردِي و دیگر
مشایخ مدینه روایت کرده است.(4)
إمام محمد بن إسماعیل بخاری در تاریخ کبیر می
نویسد: أبوعبدالرحمن عبدالله بن مسلمه بن قعنب مدینِي ساکن بصره بود، و عبدالصمد
او را تمیمی گفته است.(3)
إمام ابوسعد عبدالکریم سمعانِي در کتاب
الانساب آورده است: أبوعبدالرحمن عبدالله بن مسلمه بن قعنب قعنبِي از اهالی مدینه
و ساکن بصره بوده، و در ماه صفر سال 221 هجری قمری در بصره وفات یافته است.(8)
أبِي العباس أحمد بن محمد بن إبراهیم بن أبِي
بکر بن خلکان در کتاب وفیات الأعیان می نویسد: أبوعبدالرحمن عبدالله بن مسلمه
حارثی قعنبِي از اهالی مدینه بود، علوم و احادیث را در نزد امام مالک رضی الله عنه
فراگرفت، و از بزرگان اصحاب امام مالک و یکی از روات کتاب الموطا می باشد، او
شخصیتی فاضل، ثقه، پرهیزگار و برجسته بوده، و او را به جهت فضل و عبادتش راهب می
گفتند.(12)
منابع
و مآخذ:
1 –
تهذیب الکمال – جلد شانزدهم – از صفحه 136 الی صفحه 143 – به شماره 3571 – تالیف
حافظ جمال الدین مزی – عربی.
2 –
تقریب الثقات – صفحه 722 – به شماره 7943 – تالیف محمد بن حبان بستی – عربی.
3 –
تاریخ کبیر – جلد پنجم – قسم اول از جزء سوم – صفحه 212 – به شماره 680 – تالیف
امام محمد بن اسماعیل بخاری – عربی.
4 –
طبقات ابن سعد – جلد هفتم – صفحه 311 – تالیف محمد بن سعد کاتب واقدی – ترجمه دکتر
محمود مهدوی دامغانی – فارسی.
5 –
سیر اعلام النبلاء - جلد دوم – صفحه 983،
984 و 985 – به شماره 1610 – طبقه یازدهم – تالیف امام شمس الدین ذهبی – عربی.
6 –
تهذیب التهذیب – جلد سوم – صفحه 256 و 257 – به شماره 4196 – حرف عین - تالیف حافظ
ابن حجر عسقلانی – عربی.
7 –
الجرح والتعدیل – جلد پنجم – صفحه 624 – به شماره 8173/ 839 - حرف عین – تالیف
عبدالرحمن بن ابی حاتم رازی – عربی.
8 –
الانساب – جلد چهارم – صفحه 531 – حرف قاف – تالیف امام ابوسعد عبدالکریم سمعانی –
عربی.
9 - الإکمال – جلد هفتم – صفحه 152 – حرف قاف –
تالیف امیر حافظ ابونصر ابن ماکولا – عربی.
10
– اسامی من روی عنهم محمد بن اسماعیل البخاری – صفحه 143 – به شماره 124 – تالیف
عبدالله بن عدی جرجانی – عربی.
11
– طبقات خلیفه بن خیاط – صفحه 229 – تالیف خلیفه بن خیاط عصفری – عربی.
12
– وفیات الأعیان – جلد سوم – صفحه 29 و 30 -
به شماره 326 – تالیف أبِي العباس احمد بن محمد معروف به ابن خلکان – عربی.
13
– اعلام زرکلی – جلد چهارم – صفحه 137 – حرف عین – تالیف خیرالدین زرکلی – عربی.
14
– لغت نامه دهخدا – جلد دهم – صفحه 15724 – حرف عین - تالیف علامه علی اکبر دهخدا –
فارسی.
15 – موسوعة الحدیث – معلومات عن الراوی – عربی.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر