إمام
حافظ أبوجعفر عبدالله بن محمد بن عبدالله بن جعفر بن یَمَان بن أخنَس بن خُنَیس
جُعفِي بُخارِي معروف به مُسنَدِي یکی از بزرگان علمای اهل سنت و جماعت و یکی از
کبار روات حدیث بوده، و او را مُسنَدِي بدان جهت گویند، که همیشه به دنبال مُسندات
بود، و از احادیث مرسل و مقطوع پرهیز می کرده است. نامبرده برای گردآوری حدیث و
آموختن دانش سفر های زیادی در شهرهای خراسان، عراق و حجاز داشته است. مسندِي شیخ و
استاد إمام محمد بن إسماعیل بخارِي بود، بخاری از وی 44 حدیث روایت کرده، و مغیره
بن بردزیه یکی از اجداد إمام بخاری نیز توسط یمان بن أخنس یکی از اجداد عبدالله بن
محمد مسندِي مشرف به دین اسلام گردیده است. مسندِي اولین کسی بود که مسند صحابه را
در ماوراءالنهر گردآوری نمود، و بدون شک او امام اهل حدیث در روزگارش در آن دیار
بود. عبدالله بن محمد مسندِي در صبح روز پنج شنبه بیست و هفتم ماه ذی القعدۀ سال
229 هجری قمری مطابق سال 844 میلادی به عمری در حدود 90 سالگی در شهر بخارا
درگذشت.(5، 10، 11 و 12)
موصوف از إبراهیم بن عباس سامرِي، إبراهیم بن
عمر بن وزیر هاشمِي، أحمد بن خالد بن موسی وهبِي، أزهر بن سَعد سَمَّان باهلِي،
إسحاق بن یوسف أزرق، بشر بن سَرِي بن حارث بن عمیر بصرِي، حبان بن هلال بن حبیب
باهلِي، حَرَمِي بن عُماره بن أبِي حفصه عتکِي، حُسین بن حسن أشقر، حسین بن علِي
جُعفِي، حسین بن محمد مروزِي، حفص بن غیاث، أبِي أسامه حَمَّاد بن أسامه بن زید
قرشِي، خلیل بن أحمد مُزَنِي، رَوح بن عُباده بن علاء قیسِي، زید بن حُباب تمیمِي،
سعید بن أبِي مریم، سُفیان بن عُیینَه بن میمون هلالِي، سلمه بن فضل أبرش، سُلیمان
بن حرب، أبِي داود سلیمان بن داود طیالسِي، سَهل بن أسلم عَدَوِي، شَبَابه بن
سَوَّار فزارِي، أبِي عاصم ضحاک بن مَخلَد نبیل، عبدالأعلی بن مسهر غسانِي،
عبدالحمید بن جعفر بن عبدالله أنصارِي، عبدالله بن إدریس بن یزید أودِي، عبدالله
بن بکر سَهمِي، عبدالله بن مسلمه قَعنَبِي، عبدالرحمن بن مهدِي عنبرِي، عبدالرزاق
بن هَمَّام بن نافع حمیرِي، عبدالصمد بن عبدالوارث تمیمِي، أبِي عامر عبدالملک بن
عمرو عَقَدِي، عبیدالله بن ثور بن أبِي خلال عَتَکِي، عبیدالله بن موسی بن باذام
عبسِي، أبِي علِي عبید بن عبدالمجید حنفِي، عثمان بن عمر بن فارس عبدِي، عفان بن
مسلم باهلِي، عمر بن یونس بن قاسم حنفِي، عمرو بن حماد بن طلحه قَناد، عمرو بن
أبِي سلمه تَنِّيسِي، عمرو بن عَون واسطِي، عِمران بن أبان واسطِي، فُضَیل بن
عیاض، لیث بن سعد بن عبدالرحمن فهمِي، محمد بن بشر بن فرافصه عبدِي، أبِي هَمَّام
محمد بن زَبرِقان أهوازِي، محمد بن سابق تمِيمِي، محمد بن صَلت أسدِي کوفِي، أبِي
أحمد محمد بن عبدالله بن زبیر زبیرِي، أبِي مُطَرَّف محمد بن عمر بن أبِي وزیر
قرشِي، محمد بن فضل عارِم، محمد بن فضیل بن غزوان ضبِي، مروان بن معاویه فَزَارِي،
معاویه بن صالح حضرمِي، معاویه بن عمرو أزدِي، مُعتَمِر بن سلیمان، معلی بن منصور
رازِي، أبِي نضر هاشم بن قاسم لیثِي، أبِي الولید هشام بن عبدالملک طیالسِي، هشام
بن یوسف صنعانِي، وکیع بن جراح رؤاسِي، ولید بن مسلم قرشِي، وَهب بن جریر بن حازم
أزدِي، یحیی بن آدم أموِي، یحیی بن سعید بن فروخ قطان، یحیی بن معین، یزید بن زریع
عیشِي، یزید بن هارون واسطِي، یعقوب بن إبراهیم بن سَعد قرشِي، یونس بن محمد
مؤدَّب و عده أی دیگر حدیث روایت نموده، و از او محمد بن اسماعیل بخارِي، إبراهیم
بن محمد بن یزید مروزِي ساکن نیشابور، أحمد بن سَیَّار مروزِي، اسماعیل بن قتیبه
بن عبدالرحمن سلمِي، أبوسعید حاتم بن محمد بن حازم، حسین بن عبدالله بن شاکر
سمرقندِي، حَمدُون بن عُماره بَزَّاز بغدادِي، عباس بن سَوره بُخارِي، عبدالله بن
حفص بن نَضر بُخارِي طَوایسِي، عبدالله بن عبدالرحمن دارمِي، أبوزُرعه عبیدالله بن
عبدالکریم رازِي، حافظ عبیدالله بن واصل بخارِي، عثمان بن أحمد بن عبدالله بن یزید
دقاق، علِي بن محمد بن عامر بن عمرو نهاوندِي، محمد بن احمد بن راشد بن معدان
ثقفِي، محمد بن أحمد بن هارون مِصِّيصِي حَلبِي، محمد بن اسحاق بن جعفر صاغانِي،
أبوحاتم محمد بن إدریس بن منذر حنظلِي رازِي، محمد بن شعیب أسدِي نیشابورِي، محمد
بن عبدالرحمن ضبِي، محمد بن نصر بن حجاج مَروزِي، محمد بن یحیی ذهلِي، یوسف بن
عبدالهادِي مقدسِي و تعدادی دیگر روایت کرده اند. ترمذِي نیز احادیث او را در
کتابش آورده است.(1 و 13)
أبویعلی خلیلِي می گوید: عبدالله بن محمد
مسندِي ثقه و متفق علیه است. أبونصر بن ماکولا می گوید: او یکی از ائمه حدیث است. بخارِي
می گوید: حسن بن شُجاع برایم گفت: چگونه از تو حدیث فراموش می شود، در صورتی که
چنین گنجی یعنی عبدالله بن محمد مسندِي را در اختیار داری. أحمد بن سیار مروزِي می
گوید: أبوجعفر مسندِي مدتی از شهرش غائب بود، و برای گرد آوری حدیث در اطراف عالم
گردش می کرد، و به همان جهت ملقب به مسندِي گردید، او در عدالت و صدق مشهور بوده، دارای
عقیدۀ سنت و جماعت می باشد، و به درست کاری و ضبط معروف است. أحمد بن سیار می
گوید: عبدالله بن محمد مسندِي را در شهر واسط ملاقات نمودم، مردی آرام، خوش قامت،
با سر و ریشی سفید و رنگی مایل به سیاهی بود، دوباره به بخارا برگشت، و در آن شهر
درگذشت. حاکم می گوید: او را مسندِي می گویند، زیرا او اولین کس در ماوراء النهر
بود، که مسند صحابه را جمع آوری نمود، و بی شک او امام المحدثین در روزگارش در آن
سرزمین بوده است.(1، 6 و 9)
أمام محمد بن حبان بستِي در کتاب تقریب
الثقات عبدالله بن محمد مسندِي را در شمار
ثقات آورده، و می نویسد: أبوجعفر عبدالله بن محمد بن عبدالله بن جعفر جعفِي مسندِي
از تبع الأتباع، فردی قابل اعتماد و از اهالی بخارا بوده، و در سال 229 هجری قمری
وفات یافته است.(3)
امام أبومحمد عبدالرحمن بن أبِي حاتم رازِي در
کتاب الجرح والتعدیل آورده است: پدرم از أبوجعفر عبدالله بن محمد بن عبدالرحمن بن
جعفر جعفِي مسندِي در ری در سال 222 هجری قمری حدیث نوشت، و پدرم و أبوزرعه از او
روایت کرده اند. عبدالرحمن بن أبِي حاتم می گوید: از پدرم راجع به موصوف سوال
گردید، پدرم گفت: او صدوق است.(4)
صلاح الدین خلیل بن ایبک صفدِي در کتاب
الوافِي بالوفیات می نویسد: أبوجعفر عبدالله بن محمد بن عبدالله بن جعفر بن یمان
جعفِي بخارِي مسندِي شیخ بخاری و إمام بلامنازع اهل حدیث در روزگارش در ماوراء
النهر بوده است. و به دست جد بزرگ او یمان بود که مغیره جد إمام محمد بن اسماعیل
بخاری مسلمان شد.(7)
خطیب ابوبکر احمد بن علی بغدادی در تاریخ
بغداد آورده است: أبوجعفر عبدالله بن محمد بن عبدالله بن جعفر بن یمان بن أخنس بن
خُنَیس جعفِي بخارِي مسندِي به بغداد آمد، و از اهالِي بغداد حمدون بن عماره بزاز
از وی حدیث روایت کرده است. هناد بن ابراهیم نسفِي از قول حافظ محمد بن احمد بن
محمد بن سلیمان در بخارا می گوید: أبوجعفر عبدالله بن محمد مسندِي در روز پنجشنبه
روز آخر از ماه ذی الحجه سال 239 هجری قمری وفات یافت.(8)
إمام محمد بن إسماعیل بخاری در تاریخ کبیر می
نویسد: أبوجعفر عبدالله بن محمد بن عبدالله بن جعفر جعفِي بخاری مسندی در صبح روز
پنجشنبه سه شب از ماه ذی القعده سال 229 هجری قمری باقیمانده بود، که وفات یافت.(2)
منابع
و مآخذ:
1 –
تهذیب الکمال – جلد شانزدهم – از صفحه 59 الی صفحه 62 – به شماره 3536 – تالیف حافظ
جمال الدین مزی – عربی.
2 –
تاریخ کبیر – جلد پنجم – صفحه 189 – به شماره 597 – تالیف محمد بن اسماعیل بخاری –
عربی.
3 –
تقریب الثقات – صفحه 718 – به شماره 7893 – تالیف محمد بن حبان بستی – عربی.
4 –
الجرح والتعدیل - جلد پنجم – صفحه 198 –
به شماره 8079/ 745 – تالیف عبدالرحمن بن ابی حاتم رازی – عربی.
5 –
سیر اعلام النبلاء – جلد دوم – صفحه 1122 و 1123 – به 1780 – طبقه سیزدهم – تالیف
امام ابوعبدالله شمس الدین ذهبی – عربی.
6 –
تهذیب التهذیب – جلد سوم – صفحه 243 – به شماره 4156 – تالیف حافظ ابن حجر عسقلانی
– عربی.
7 –
الوافِي بالوفیات – جلد هفدهم – صفحه 236 – به شماره 6341 – حرف عین – تالیف صلاح
الدین خلیل بن ایبک صفدی – عربی.
8 –
تاریخ بغداد – جلد یازدهم – صفحه 257، 258 و 259 – به شماره 5137 – تالیف أبِي بکر
احمد بن علی بغدادی – عربی.
9 –
اسامی من روی عنهم محمد بن اسماعیل البخاری – صفحه 142 و 143 – به شماره 123 –
تالیف عبدالله ابن عدی جرجانی – عربی.
10
– شذرات الذهب – جلد دوم – صفحه 178 – حوادث سال 229 – تالیف امام شهاب الدین ابن
عماد حنبلی – عربی.
11
– اعلام زرکلی – جلد چهارم – صفحه 117 – حرف عین – تالیف خیرالدین زرکلی – عربی.
12
– لغت نامه دهخدا – جلد دهم – صفحه 15722 – حرف عین – تالیف علامه علی اکبر دهخدا –
فارسی.
13 – موسوعة الحدیث – معلومات عن الراوی – عربی.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر