علامه
حافظ شیخ الإسلام أبوالحَسَن علِي بن مُسهِر بن علِي بن عُمَیر بن عَاصِم بن
عُبَید بن مُسهِر قُرَشِي کُوفِي قاضِي مَوصل و بعد قاضی ارمینیه بوده است. وی
برادر عبدالرحمن بن مُسهِر قاضِي جَبُّل می باشد، که ایشان از اولاد خُزَیمه بن
لؤي بن غالب و از شرکاء قریش هستند. نامبرده در حدود سال 120 هجری قمری متولد
گردید، و بیشتر زندگی خود را در کوفه گذرانید، و در سال 189 هجری قمری مطابق سال
805 میلادی درگذشت، وی مردی فقیه، محدث و ثقه بود، و احادیث وی را صاحبان صحاح سته
در کتب شان آورده اند.(2، 5 و 8)
موصوف از أجلح بن عبدالله کِندِي، إسماعیل بن
أبِي خالد بجلِي، إسماعیل بن زکریا بن مره خلقانِي، إسماعیل بن مسلم مکِي، أشعث بن
سَوَار، أیوب بن کیسان سختیانِي، أبِي بُردَه بُرَید بن عبدالله بن أبِي بُردَه بن
أبِي موسی أشعرِي، بشیر بن سلمان نهدِي، حجاج بن أرطاة بن ثور نخعِي، حجاج بن
دینار أشجعِي، حمزه بن حبیب زَیَّات، خالد الحذاء، داود بن أبِي هند قشیرِي، زائده
بن قدامه ثقفِي، زاذان القتات، زکریا بن أبِي زائده وداعِي، سعد بن طارق بن أشیم
أشجعِي، سعد بن طَرِيف إسکاف، سعید بن أبِي عَرُوبه عدوِي، أبِي عَنبَس سعید بن
کثیر بن عبید قرشِي، سفیان بن سعید ثورِي، سلیمان بن فیروز شیبانِي، سلیمان بن
مهران أعمش، شریک بن عبدالله بن حارث قاضِي، صالح بن حَیَّان قرشِي، ضرار بن مره
کوفِي، طَرِيف أبِي سفیان، عاصم بن سلیمان أحول، عاصم بن کلیب بن شهاب جرمِي،
أبوسلمه عبدالله بن عبدالرحمن بن عوف زهرِي، عبدالله بن عطاء طائفِي، عبدالرحمن بن
إسحاق بن عبدالله عامرِي، عبدالرحمن بن أبِي لیلی أنصارِي، عبدالرحمن بن إسحاق أنصارِي،
عبدالعزیز بن عمر بن عبدالعزیز قرشِي، عبدالملک بن میسره فزارِي، عبدالملک بن أبِي
سلیمان، عبدالملک بن عبدالعزیز بن جریج مکِي، عبدالملک بن عمیر بن سوید لخمِي،
عبیدالله بن عمر بن حفص بن عاصم بن عمر عدوِي، عبیده بن مُعَتِّب ضَبِي، عثمان بن
حکیم أنصارِي أوسِي، عصام بن قدامه، علاء بن مسیب کاهلِي، عمر بن ذر بن عبدالله
همدانِي، أبوإسحاق عمرو بن عبدالله بن عبید سبیعِي، فضل بن یزید ثُمالِي، محمد بن
أبِي بکر مقدمِي، محمد بن أبِي إسماعیل سلمِي، محمد بن إسحاق بن یسار قرشِي، محمد
بن سوقه غنوِي، محمد بن عبیدالله عَرزَمِي، محمد بن عمرو بن علقمه لیثِي، محمد بن
فضیل بن غزوان ضبِي، محمد بن قیس أسدِي، محمد بن شهاب زهرِي، مختار ابن فُلفُل
قرشِي، مسعر بن کدام بن ظهیر عامرِي، مسلم بن أبِي عبدالله بطین، مُطَرِّف بن
طَرِيف حارثِي، موسی بن عبدالله جُهَنِّي، هشام بن عروه بن زبیر أسدِي، ولید بن
عیزار بن حریث عبدِي، وهب أسدِي، یحیی بن أیوب جریرِي، یحیی بن حمزه بن واقد
حضرمِي، یحیی بن سعید بن قیس أنصارِي، یحیی بن سعید بن حیان تمیمِي، یزید بن أبِي
زیاد هاشمِي، أبِي إسحاق شیبانِي، أبِي حَیَّان تَیمِي، أبِي مالک أشجعِي و تعدادی
دیگر حدیث روایت نموده، و از او إبراهیم بن مهدِي مِصِّيصِي، أحمد بن عبدالله بن
یونس تمیمِي، أحمد بن علِي بن مسلم أبار، أحمد بن منیع بن عبدالرحمن بغوِي هروِي،
إسحاق بن راهویه مروزِي، إسماعیل بن أبان وَرَّاق، إسماعیل بن إبراهیم بن بسام
ترجمانِي، إسماعیل بن إبراهیم بن معمر هذلِي، إسماعیل بن خلیل خزاز، إسماعیل بن
موسی، أسید بن عاصم بن عبدالله ثقفِي، أیوب بن منصور کوفِي، بشر بن آدم ضریر، بشر
بن حارث حافِي، حسن بن ربیع بُورانِي، خالد بن أبِي یزید فارسِي، خالد بن مَخلَد
قَطَوانِي، خلف بن هشام بن ثعلب بزار، زکریا بن عدِي بن رزیق تیمِي، سِرِي بن
مُغَلَّس سَقَطِي، سعید بن سعید مکِي، سهل بن عثمان عَسکرِي، سُوید بن سعید بن سهل
بن شهریار هروِي، عبدالرحمن بن صالح أزدِي، عبدالله بن عامر بن زُراره حضرمِي،
أبوبکر عبدالله بن محمد بن أبِي شیبه عبسِي، عبدالله بن محمد بن ربیع عائذِي،
عبدالله بن مسلمه حارثِي، عبدالغفار بن عبدالله بن زبیر زبیرِي مَوصلِي، عبیدالله
بن عمر بن میسره جشمِي، عثمان بن محمد بن
أبِي شیبه عبسِي، علِي بن جعفر بن زیاد تمیمِي، علِي بن حُجر بن إیاس سعدِي، علِي
بن حرب طائِي، علِي بن حکیم أودِي، علِي بن سعید بن مَسروق کِندِي، عمر بن زیاد
باهلِي، فروة بن أبِي المَغراء کندِي، مُحرِز بن عَون هلالِي، محمد بن حسن بن
مختار تمیمِي، محمد بن رزق الله کلوذانِي، محمد بن سعید اصفهانِي، محمد بن صلت بن
حجاج أسدِي، محمد بن عبدالوهاب عبدِي، محمد بن عبید مُحاربِي، محمد بن عمر ابن
الرُومِي، محمد بن عمر باهلِي، محمد بن عیسی بن نجیح بغدادِي، محمد بن عیینه بن
مالک فزارِي، مُعَلَّی بن منصور رازِي، مِنجاب بن حارث تمِيمِي، هَناد بن سَرِي
تمیمِي، وکیع بن جراح رؤاسِي، أبوهَمَّام ولید بن شجاع سَکونِي، یحیی بن سلیمان
جعفِي، یحیی بن طلحه یربوعِي، یحیی بن عبدالحمید حِمَّانِي، یحیی بن یحیی بن بکر
نیشابورِي، یوسف بن عدِي بن زریق تمیمِي و عده أی دیگر روایت کرده اند.(1 و9)
عبدالله بن أحمد بن حنبل به نقل از پدرش می
گوید: علِي بن مُسهِر صالح الحدیث بوده، و در حدیث خود از أبِي معاویه ضریر ثابت
تر است. عثمان بن سعید دارمِي می گوید: برای یحیی بن معین گفتم: علِي بن مسهر برای
تو محبوت تر است یا أبوخالد أحمر؟ گفت: علِي بن مسهر را بیشتر دوست دارم. گفتم:
إسحاق أزرق برایت محبوب تر است یا ابن مُسهِر؟ گفت: ابن مسهر برایم محبوب تر است. گفتم:
ابن مسهر را بیشتر دوست داری یا یحیی بن زکریا را؟ گفت: هر دوی شان ثقه هستند. نسائِي
می گوید: علی بن مسهر قرشی ثقه است. أبوعبدالله حاکم نیشابورِي او را ثقه گفته
است. یحیی بن معین می گوید: ثقه است. أحمد بن عبدالله عِجلِي می گوید: علِي بن
مُسهر اصالتاً قرشِي است و از جمله کسانی می باشد، که حدیث و فقه را جمع کرده، و
شخصیتِي ثقه است. ابوزرعه دمشقِي نیز او را صدوق و ثقه گفته است.(1، 6 و 9)
إمام محمد بن حبان بستِي در کتاب تقریب الثقات
علِي بن مسهر را در شمار ثقات آورده، و می نویسد: أبوالحسن علِي بن مسهر بن علِّي
بن عمیر بن عاصم بن عبید بن مسهر قرشِي از اتباع تابعین و متولی قضاء بوده، و در
سال 189 هجری قمری وفات یافته است.(3)
محمد بن سعد کاتب واقدی در کتاب طبقات می
نویسد: علی بن مسهر کنیه اش ابوحسن و از نژادگان خاندان عائذه قریش بوده است، او
سرپرستی قضای موصل را داشته و محدثی مورد اعتماد و پر حدیث بوده است.(4)
إمام أبوعبدالله شمس الدین ذهبِي در کتاب سیر
أعلام النبلاء آورده است: علامه حافظ أبوالحسن علی بن مسهر قرشِي کوفِي قاضی موصل
بوده است. نامبرده برادر عبدالرحمن بن مسهر قاضی جَبُّل می باشد، همان مرد ساده
لوحی که وقتی خبر رسید مامون الرشید خلیفه عباسی به ناحیه جبل آمدنی است، با اهالی
جبل صحبت نمود، که در نزد مامون از وی توصیف نمایند، اما زمانی که دید مردم در این
امر سستی می کنند، و مخالف اند، خودش لباسی مرتب پوشید، ریش خود را شانه کرد، و بر
کنار رود دجله ایستاد، وقتی مامون در برابر او رسید، به رسم خلافت سلام کرد، و
گفت: یا امیرالمؤمنین! ما در سایه قضاوت قاضی خود ابن مسهر به عافیت و عدل بسر می
بریم. یحیی بن أکثم تمیمِي قاضی القضات خلافت عباسی نیز که همراه مامون بود، به
شدت خنده نمود، مامون از خندۀ شدید یحیی بن أکثم تعجب کرد، و گفت: تو را چه شده
است؟ یحیی بن أکثم گفت: یا امیرالمؤمنین! این که ثنای قاضی جبل را می گوید، خودش
قاضی جبل است. مامون نیز زیاد خنده کرد. و بعد یحیی گفت: وی را از وظیفه اش عزل
کنید، زیرا او مردی احمق است. ذهبی می
گوید: اما برادرش علِي بن مسهر از مشایخ اسلام بود. علی بن مسهر در حدود سال 120
هجری قمری متولد گردیده است. از یحیی بن معین نقل کرده اند، که گفت: علِي بن
مُسهِر قاضِي سرزمین ارمینیه شد، اما وقتی روانه آن سرزمین گردید، بر وی چشم درد
شدیدی عارض گردید، او دست به طبابت های مختلفی زد، از جمله قاضی پیشین أرمینیه
سرمه أی را برایش داد، و گفت: به این چشمانت را سرمه کن، چشم درد تو را برطرف می
کند. او چشمانش را بدان سرمه کرد، و آن باعث گردید، که بینائی خود را نیز از دست
دهد، و دوباره نابینا به کوفه برگشت. أبوبکر بن مَنجویه می گوید: علِي بن مسهر در
سال 189 هجری قمری وفات یافته است.(5)
إمام شهاب الدین ابن عماد حنبلی در کتاب شذرات
الذهب می نویسد: أبوالحسن علِي بن مسهر کوفِي قاضی موصل مردی فقیه، محدث و ثقه
بوده، و در سال 189 هجری قمری وفات یافته است.(7)
منابع
و مآخذ:
1 –
تهذیب الکمال – جلد بیست و یکم – از صفحه 135 الی صفحه 138 – به شماره 4137 –
تالیف حافظ جمال الدین مزِي – عربی.
2 –
تاریخ کبیر – جلد ششم – صفحه 297 – به شماره 2456 – تالیف امام محمد بن اسماعیل
بخاری – عربی.
3 –
تقریب الثقات – صفحه 887 – به شماره 10093 – تالیف محمد بن حبان بستی – عربی.
4 –
طبقات – جلد ششم – صفحه 846 – تالیف محمد بن سعد کاتب واقدی – ترجمه دکتر محمود
مهدوی دامغانی – فارسی.
5 –
سیر اعلام النبلاء – جلد دوم – صفحه 677، 678 و 679 – به شماره 1304 – طبقه هشتم –
تالیف امام شمس الدین ذهبِي – عربی.
6 –
تهذیب التهذیب – جلد چهارم – صفحه 229 و 230 – به شماره 5619 – تالیف حافظ ابن حجر
عسقلانی – عربی.
7 –
شذرات الذهب – جلد دوم – صفحه 20 – حوادث سال 189 هجری قمری – تالیف شهاب الدین
ابن عماد حنبلی – عربی.
8 –
اعلام زرکلی – جلد پنجم – صفحه 22 – حرف عین – تالیف خیرالدین زرکلی – عربی.
9 – موسوعة الحدیث – معلومات عن الراوِي – عربی.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر