إمام
أبوالهَیثَم خالد بن مَخلَد قَطوانِي بَجَلِي کُوفِي محدثی پر حدیث و از شیوخ
بخارِي بوده، و برای اخذ و گردآورِي حدیث سفرهای زیادی نموده است. نامبرده در نیمه
ماه محرم سال 213 هجری قمرِي در زمان خلافت مامون الرشید خلیفه عباسی وفات یافته
است. قَطَوانِي انتساب وی به قَطَوان قریه أی در نزدیک کوفه می باشد، و بجلِي به
جهت تبار وی بوده، که به قبیلۀ بجیله می رسیده است.(5، 6 و 10)
موصوف از أجلج بن عبدالله بن حسان کندِي،
أسامه بن زید لیثِي، إسحاق بن حازم مدنِي، أبِي الغُصن ثابت بن قیس مدنِي، جعفر بن
محمد بن علِي بن حسین بن علِي معروف به جعفر صادق، جعفر بن أبِي کثیر أنصارِي،
حارث بن عمیر بصرِي، حسن بن حي بن صالح ثورِي، حمزه بن حبیب زیات، خارجه بن حارث
جهنِي، راشد فزارِي، ربیع بن مُنذر ثورِي، زهیر بن محمد تمیمِي، زهیر بن معاویه بن
خدیج جعفِي، أبِي غَیلان سعد بن طالب شیبانِي، سعید بن زیاد مُکَتِّب، سعید بن
سائب، سعید بن مسلم بن بانَک مدنِي، سلیمان بن بلال قرشِي، عامر بن صالح زبیرِي،
عبدالحمید بن جعفر بن عبدالله أنصارِي، عبدالله بن بکیر غنوِي، عبدالله بن جعفر
مَخرَمِي، عبدالله بن سلیمان أسلمِي، عبدالله بن عمر عمرِي، عبدالله بن مثنی
أنصارِي، عبدالله بن مسلمه حارثِي، عبدالرحمن بن حارث غفارِي، عبدالرحمن بن أبِي
الزناد قرشِي، عبدالرحمن بن عبدالعزیز إمامِي، عبدالرحمن بن أبِي موال مدنِي،
عبدالرحمن بن عبدالله بن سعد دشتکِي، عبدالرحیم بن عبدالعزیز بن رزیق، عبدالسلام
بن حَفص سلمِي، عبدالعزیز بن حُصین، أبِي مَودُود عبدالعزیز بن أبِي سلیمان مدنِي،
عبدالملک بن حسن جارِي، عبدالملک بن قدامه جمحِي، عبیدالله بن عمر بن میسره جشمِي،
عبیدالله بن موسی بن باذام عبسِي، أبِي قُدامه عثمان بن محمد بن عبیدالله بن
عبدالله بن عمر عمرِي، علِي بن صالح بن حَيّ همدانِي، علِي بن مُسهِر بن علِي
قرشِي، علِي بن هاشم بن برید بریدِي، عمر بن صالح مدنِي، قیس أبِي عُماره، قیس
فارسِي، کثیر بن عبدالله مُزنِي، مالک بن أنس أصبحِي، محمد بن جعفر هذلِي، محمد بن
جعفر بن أبِي کثیر أنصارِي، محمد بن خازم أعمی، محمد بن صالح بن دینار تمار، محمد
بن فضیل بن غزوان ضبِي، محمد بن مسلم بن شونیز، محمد بن موسی فِطرِي، محمد بن هلال
مذحجِي، معاویه بن أبِي مزرد مدنِي، مُغِيره بن عبدالرحمن حِزامِي، منکدر بن محمد
تیمِي، موسی بن یعقوب زَمعِي، نافع بن عبدالرحمن بن أبِي نُعیم قارئ مدنِي، یحیی
بن عُمَیر بزاز، یزید بن عبدالملک نُوفلِي، یعقوب بن محمد لیثِي، یوسف بن
عبدالرحمن مدنِي و عده أی دیگر حدیث روایت نمود، و از او محمد بن إسماعیل بخارِي،
إبراهیم بن إسحاق زهرِي، إبراهیم بن أبِي بکر عبسِي، إبراهیم بن عبدالرحمن بن
مَهدِي عنبرِي، إبراهیم بن محمد بن عرعره ناجِي، أحمد بن إبراهیم دورقِي، أحمد بن
أزهر بن منیع عبدِي، أحمد بن حازم بن محمد غفارِي، أحمد بن خلیل بزاز، أحمد بن
سفیان نسائِي، أحمد بن عثمان بن حکیم أودِي، أحمد بن فَضَاله بن إبراهیم نسائِي،
أحمد بن ملاعب بن حیان مخرمِي، أحمد بن مهران بن خالد اصفهانِي، أحمد بن یحیی بن
زکریا أودِي، أحمد بن یعقوب مسعودِي، أحمد بن یوسف بن خالد أزدِي، أحمد بن یوسف
سلمِي، إسحاق بن إبراهیم باهلِي، إسحاق بن بهلول تنوخِي، إسحاق بن راهویه، إسحاق
بن سیار بن محمد نصیبِي، أیوب بن إسحاق بن إبراهیم بن سافرِي بغدادِي، جعفر بن
محمد واسطِي، حسن بن صباح بن محمد واسطِي، حسن بن علِي بن عفان عامرِي، حسن بن
علِي بن محمد هذلِي، حسن بن یحیی بن هشام أزدِي، حمدان بن علِي بن عبدالله وراق،
حمید بن مخلد بن قتیبه أزدِي، زهیر بن محمد بن قمیر بن شعبه مروزِي، سعید بن مسعود
بن عبدالرحمن مروزِي، سعید بن نوح ضبعِي، سفیان بن وکیح بن جَرَّاح رؤاسِي،
أبوداود سلیمان بن سیف طائِي حَرَّانِي، صالح بن محمد بن یحیی بن سعید قَطَّان،
عباس بن عبدالعظیم عنبرِي، عباس بن محمد دُورِي، عبدالله بن أبِي زیاد قطوانِي،
عبدالله بن عبدالرحمن دارمِي، أبوبکر عبدالله بن محمد بن أبِي شیبه عبسِي، عبدالله
بن نمیر همدانِي، عبدالرحمن بن مرزوق بن عطیه بزورِي، عبدالسلام بن عبدالرحمن
حرانِي غَطَفانِي، عبدالصمد بن فضل بن خالد ربعِي، عبدالصمد بن فضل بن موسی بلخِي،
عَبد بن حُمَید بن نصر کشِي، عبیدالله بن موسی، عثمان بن محمد بن أبِي شیبه عبسِي،
علِي بن داود بن یزید تمیمِي، علِي بن سعید بن جریر نسائِي، علِي بن عثمان
نُفَیلِي، علِي بن مسلم بن سعید طوسِي، عمرو بن معمر عمرکِي، عیاش بن محمد بن عیسی
جوهرِي، فضل بن عباس رازِي، قاسم بن زکریا بن دینار قرشِي کوفِي، مالک بن عیسی بن
نصر قفمِي، محمد بن إبراهیم بن مسلم خزاعِي، أبوأمیه محمد بن إبراهیم طَرسوسِي،
محمد بن إسحاق بن جعفر صاغانِي، محمد بن إسحاق بن عون بکائِي، محمد بن أبِي خالد
قزوینِي، محمد بن بُندار سَبَّاک، محمد بن جوان بن شعبه بصرِي، محمد بن حسین بن
شهریار قطان، محمد بن خالد بن عثمه بصرِي، محمد بن خلف بن صالح حبال، محمد بن زیاد
بن معروف عجلِي، محمد بن سعد بن منیع هاشمِي، محمد بن سعید تسترِي، محمد بن سهل بن
عسکر تمیمِي، أبویَعلَی محمد بن شَدَّاد مِسمَعِي، محمد بن عبدالله بن سنجر
جرجانِي، محمد بن عبدالله بن نُمَیر همدانِي، محمد بن عبدالرحیم قرشِي، محمد بن
عبدالوهاب بن حبیب عبدِي، محمد بن عثمان بن کرامه عجلِي، أبوکُرَیب محمد بن عَلاء
هَمدانِي، محمد بن عوف بن سفیان طائِي، محمد بن مهران جمال، محمد بن یحیی بن
عبدالکریم أزدِي، مصعب بن عبدالله بن محمد واسطِي، معاویه بن صالح أشعرِي، معلی بن
منصور رازِي، مُنذَر بن شاذان رازِي، نضر بن عبدالله بن ماهان دینورِي، هارون بن
سلیمان دیک، أبوموسی هارون بن یزید جَمَّال، وَهب بن إبراهیم فامِي، یحیی بن حبیب
بن إسماعیل أسدِي، یحیی بن معین، یوسف بن عبدالهادِي مقدسِي، یوسف بن موسی قَطَّان
و تعدادِي دیگر روایت کرده اند. احادیث او را مسلم و أبوداود نیز در کتب خود آورده
اند.(1 و 11)
در حاشیه
کتاب اسامِي من روی عنهم محمد بن إسماعیل البخارِي تالیف أبِي أحمد عبدالله بن
عدِي جرجانِي آمده است: بخاری از خالد بن مخلد قطوانِي 32 حدیث روایت کرده است.(8)
عبدالله بن أحمد بن حنبل به نقل از پدرش گفته
است: خالد بن مخلد را احادیثِي منکر است. عثمان بن سعید دارمِي می گوید: به احادیث
او احتیاجی نیست. أبوعبید آجرِي می گوید: از أبوداود سجستانِي دربارۀ خالد بن مخلد
سوال گردید، گفت: صدوق است، اما اظهار تشیع می کرده است. أبو أحمد عبدالله بن عدِي
جرجانِي می گوید: خالد بن مخلد از جملۀ محدثین کوفه است که زیاد روایت دارند، و در
نزد من انشاء الله روایت از وی باکِي ندارد. إبراهیم بن یعقوب جوزجانی او را فردِی
شتام، لعان و بد مذهب گفته است. ابن شاهین از قول عثمان بن أبِي شیبه او را ثقه و
صدوق گفته است. مغلطای می گوید: حاکم در تاریخ نیشابور می نویسد: از صالح بن محمد
جزره راجع به خالد بن مخلد سوال گردید، گفت: در حدیث خود ثقه است، مگر اینکه او را
متهم به غلو کرده اند. ساجِي، أبوالعرب و عقیلِي او را در شمار ضعفاء آورده اند.(1
و 7)
إمام أبوحاتم محمد بن حبان بستِي در کتاب
تقریب الثقات خالد بن مخلد را در شمار ثقات آورده، و می نویسد: أبوالهیثم خالد بن
مخلد قطوانِي بجلِي از تبع الأتباع و از اهالی کوفه بوده است.(2)
إمام أبوسعد عبدالکریم سمعانِي در کتاب
الانساب آورده است: أبوالهیثم خالد بن مخلد قطوانِي بجلِي از اهالی قطوان کوفه
بوده، و از موسی بن یعقوب زمعِي و سلیمان بن بلال حدیث روایت نموده، و از او
أبوبکر بن أبِي شیبه و دیگر اهالی عراق روایت کرده اند، وی از این که برایش
قطوانِي گفته شود کراهیت داشت.(3 و 4)
محمد بن سعد کاتب واقدِي در کتاب طبقات می
نویسد: خالد بن مخلد قَطَوانِي کنیه أبوالهیثم داشته، و تبار او به قبیلۀ بجیله می
رسیده است، پیش او حدیث های از مردم مدینه موجود بوده است، خالد شیعه بوده، و به
نیمه محرم سال 213 هجری قمری و به روزگار خلافت مأمون در کوفه درگذشته است، او
مفرط در تشیع بوده، و احادیث او ناشناخته بوده است، و فقط به ضرورت پاره أی از
حدیث های او را نوشته اند.(9)
مطین وفات او را در سال 213 هجری قمری آورده،
و صاحب النَبَل ماه محرم را بر آن افزده، و ابن قانع وفات او را در سال 214 هجری
قمری گفته است.(1)
منابع
و مآخذ:
1 –
تهذیب الکمال – جلد هشتم – از صفحه 163 الی صفحه 167 – به شماره 1652 – تالیف حافظ
جمال الدین مزی – عربی.
2 –
تقریب الثقات – صفحه 416 – به شماره 3952 – تالیف محمد بن حبان بستی – عربی.
3 –
الانساب – جلد چهارم – صفحه 525 – حرف قاف – تالیف أبوسعد عبدالکریم سمعانِي –
عربی.
4 –
معجم البلدان – جلد چهارم – صفحه 375 – حرف قاف – تالیف شهاب الدین أبِي عبدالله
یاقوت بن عبدالله حموِي - عربی.
5 –
تاریخ کبیر – جلد سوم – قسم دوم از جزء دوم - صفحه 174 – به شماره 595 – تالیف
امام محمد بن إسماعیل بخارِي – عربی.
6 –
سیر أعلام النبلاء – جلد دوم – صفحه 969 و 970 – به شماره 1597 – طبقه یازدهم –
تالیف أبوعبدالله شمس الدین ذهبی – عربی.
7 –
تهذیب التهذیب – جلد دوم – صفحه 74 و 75 – به شماره 1974 – تالیف حافظ ابن حجر
عسقلانِي – عربی.
8 –
اسامِي من روی عنهم محمد بن إسماعیل البخاری – صفحه 120 – به شماره 81 – تالیف
أبِي أحمد عبدالله بن عدِي جرجانِي – عربی.
9 –
طبقات – جلد ششم – صفحه 865 – تالیف محمد بن سعد کاتب واقدِي – ترجمه دکتر محمود مهدوِي
دامغانِي – فارسی .
10
– شذرات الذهب – جلد دوم – صفحه 116 – حوادث سال 213 هجری قمری – تالیف امام شهاب
الدین ابن عماد حنبلی – عربی.
11
– موسوعة الحدیث – معلومات عن الراوِي – عربی.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر