إمام
حافظ بزرگ و مفسر قرآن أبوالحَسَن عُثمَان بن مُحَمَّد قاضِي بن أبِي شَیبَه
إبراهیم بن عثمان بن خُوَاستَی عَبسِي کوفِي از موالی بوده، و معروف به عثمان بن
أبِي شَیبَه می باشد.(2 و7) و عبسِي به فتح عین و سکون باء و کسر سین انتساب وی به
عَبس بن بَغِيض بن رَیث بن غَطفان بن سعد بن قیس عیلان بن مضر بن نزار بن معد بن
عدنان است.(10) نامبرده در سال 156 هجری قمری مطابق سال 773 میلادی متولد گردیده،
و در سوم ماه محرم سال 239 هجری قمری مطابق سال 853 میلادی وفات یافته است.(2، 3 و
12 ) وی از یک خانواده أی اهل علم و دانش و برادر أبِي بکر بن أبِي شَیبَه و قاسم
بن أبِي شَیبَه بوده، که پدر ایشان محمد بن أبوشیبه إبراهیم نیز از جمله فقها و
محدثین بوده است، چنان که از یحیی بن معین نقل کرده اند، که می گوید: من محمد بن
إبراهیم بن عثمان را در بغداد دیدم، او مردی زیبا صورت، ثقه و زیرک و قاضی فارس
بود، و در فارس به سال 182 هجری قمری به عمر 77 سالگی درگذشت. پدربزرگش أبوشیبه إبراهیم
نیز ساکن واسط و قاضِي آن شهر بوده است. عثمان بن أبِي شیبه از برادرش أبِي بکر
بزرگتر بوده است. نامبرده از کوفه به مکه، ری و بغداد سفر نمود، بسیار نوشت، مسندی
را تصنیف کرد، قرآن کریم را تفسیر نمود، و در بغداد سکنی گزید.(1، 2 و 4)
موصوف از أبِي إسماعیل إبراهیم بن سلیمان
مُؤَدَّب، أحمد بن إسحاق حضرمِي، أحمد بن مُفَضَّل حَفَرِي، إسحاق بن منصور
سَلُولِي، إسماعیل بن أبان وَرَّاق، إسماعیل بن عُلَیَّه، إسماعیل بن عَیَّاش،
أسود بن عامر شاذان، بِشر بن مُفَضَّل، جریر بن عبدالحمید، حاتم بن إسماعیل مدنِي،
حسین بن عیسی حنفِي، حسین بن محمد مَروَزِي، أبِي أسامه حَماد بن أسامه، حُمَید بن
عبدالرحمن رُؤاسِي، زیاد بن ربیع یَحمدِي، زید بن حُباب، سُفیان بن عُیینه، أبِي
خالد سُلیمان بن حَیَّان الأحمر، أبِي الأحوص سلام بن سُلَیم، شَبابه بن سَوَّار،
شریک بن عبدالله، طلحه بن یحیی زُرَقِي أنصارِي، طَلق بن غَنَّام نَخَعِي، عبدالله
بن إدریس، عبدالله بن مبارک، عبدالله بن نُمیر، عبدالحمید بن عبدالرحمن حِمَّانِي،
عبدالرحمن بن مهدِي، عبدالسلام بن حرب، عَبده بن سلیمان، عبیدالله بن موسی،
عبیدالله أشجَعِي، عَبِيدَه بن حُمید، عَفان بن مسلم، علِي بن ظَبیان، علِي بن
مُسهِر، عمر بن سعد أبِي داود حَفَرِي، أبِي حفص عمر بن عبدالرحمن أبَّار، عمر بن
عبید طنافسِي، عِمران بن عُیَینَه، غسان بن مُضر أزدِي، قاسم بن مالک مُزَنِي،
قَبِيصه بن عُقبه، کثیر بن هِشام، محمد بن بشر عَبدِي، أبِي معاویه محمد بن خازم ضریر،
محمد بن عبید طنافسِي، محمد بن أبِي عُبیده بن مَعن مَسعُودِي، محمد بن یزید
واسطِي، مَخلَد بن یزید حرانِي، مُطَّلِب بن زیاد، مُعاویه بن هشام، هُشَیم بن
بَشِير، وکیع بن جراح، ولید بن عقبه شیبانِي، یحیی بن آدم، یحیی بن أبِي بُکَیر،
یحیی بن زکریا بن أبِي زائده، یحیی بن ضُرَیس رازِي، یحیی بن یَعلَی مُحاربِي،
یحیی بن یمام، یزید بن هارون، یَعلَی بن عبید طنافسِي، یونس بن محمد مُؤَدَّب،
یونس بن أبِي یَعفُور عَبدِي و عده أی دیگر حدیث روایت نموده، و از او بخارِي،
مسلم، أبوداود، ابن ماجه، إبراهیم بن أسباط بن سَکَن بغدادِي، إبراهیم بن إسحاق
حربِي، إبراهیم بن أبِي طالب نَیشابورِي، أحمد بن إبراهیم بن أیوب حورانِي، أحمد
بن حسن بن عبدالجبار صُوفِي، أبوبکر أحمد بن علِي بن سعید مَروَزِي قاضِي،
أبویَعلَی أحمد بن علِي بن مثنی مَوصلِي، إسحاق بن موسی بن عِمران إسفراینِي شافعِي،
تمِيم بن محمد فارسِي، جعفر بن محمد بن حسن فِریابِي، حامد بن محمد بن شُعیب
بَلخِي، حسین بن إدریس أنصارِي هروِي، حسین بن إسحاق تَستَرِي، حسین بن حُمَید بن
ربیع لَخمِي، حمدان بن علی وَرَّاق، زکریا بن یحیی سجزِي، زیاد بن أیوب طُوسِي
دلویه، ضحاک بن حسین أزدِي استرآبادِي، عبدالله بن أحمد بن حنبل، أبوبکر عبدالله
بن محمد بن أبِي الدنیا، أبوالقاسم عبدالله بن محمد بن عبدالعزیز بغوِي هروِي،
أبوزُرعه عبیدالله بن عبدالکریم رازِي، عثمان بن خُرَزاذ أنطاکِي، عثمان بن یحیی
آدمِي، علی بن أحمد بن نَضر أزدِي، علی بن سهل بن مغیره بَزَّاز، أبوالحسن محمد بن
أحمد بن بَرَّاء عَبدِي، أبوحاتم محمد بن إدریس رازِي، محمد بن إسحاق ثقفِي
سَرَّاج، محمد بن سعد کاتب واقدِي، پسرش محمد بن عثمان بن أبِي شیبه، محمد بن غالب
بن حرب تَمتام، محمد بن محمد بن سلیمان باغندِي، محمد بن یحیی ذُهلِي و تعدادی
دیگر روایت کرده اند.(1 و5)
إمام أبومحمد عبدالرحمن بن أبِي حاتم رازی در
کتاب الجرح والتعدیل راجع به أبوالحسن عثمان بن محمد بن أبِي شیبه می نویسد: از
پدرم راجع به أبوالحسن عثمان بن محمد بن أبِي شَیبَه سوال گردید، گفت: او از
برادرش أبِي بکر بزرگتر بود، مگر اینکه أبِي بکر آنچه را می خواست تصنیف کرد، و
عثمان نکرد. پدرم گفت: او صدوق است.(8)
إمام محمد بن حبان بستِي در کتاب تقریب الثقات
عثمان بن أبِي شَیبَه را در شمار ثقات آورده، و می نویسد: أبوالحسن عثمان بن محمد
بن أبِي شَیبَه عَبسِي از جمله اتباع تابعین و از اهالی کوفه بوده، و برادر أبِي
بکر و قاسم پسران أبِي شیبه می باشد. موصوف در سال 239 هجری قمری درگذشت.(9)
إمام حافظ أبِي بکر أحمد بن علِي بن ثابت خطیب
بغدادِي در تاریخ بغداد آورده است: یعقوب بن شیبه می گوید: عثمان بن أبِي شیبه از
اولاد أبِي سعد بوده، و همان است که سعد بن أبِي وَقَّاص(رض) برایش دعا کرد. أحمد بن
محمد کاتب به نقل از محمد بن حُمید مُخرمِي می گوید: ابن حبان گفت: در نامه أی از
پدرم که به خط خودش یافتم، به نقل از یحیی بن معین نوشته بود، که می گوید: پسران
أبِي شیبه یعنی عثمان و عبدالله هر دوی شان ثقه و صدوق بودند، و در این باره در
هیچ کدام از ایشان شکی نیست. علی بن حسین تَغلبِي به نقل از تمام بن محمد رازی و
او از جعفر بن محمد بن جعفر کندِي و او از علی بن حمید جوزجانِي در أنطاکیه و او
از فضلک رازِي روایت نموده، که گفت: از یحیی بن معین راجع به محمد بن حُمید رازِي
سوال کردم، گفت: ثقه است. و باز از عثمان بن أبِي شیبه پرسیدم، گفت: ثقه است. گفتم:
کدام یکی از ایشان بر تو محبوب تراند؟ ابن حمید یا عثمان! گفت: هر دوی آنها ثقه،
امین و مامون هستند. حمزه بن محمد بن طاهر به نقل از ولید بن بکر و او از علی بن
احمد بن زکریا و او از ابومسلم صالح بن أحمد عِجلِي روایت نموده، و می گوید: پدرم
گفت: عبدالله بن محمد بن أبِي شیبه کوفِي ثقه است، و برادرش عثمان نیز کوفِي ثقه
است. ابن فضل به نقل از جعفر خُلدِي و او ازمحمد بن عبدالله حضرمِي و او از قول
عبید بن محمد بن خلف می گوید: سه روز از ماه محرم سال 239 هجری قمری باقی مانده
بود، که عثمان بن أبِي شیبه عبسِي درگذشت.(11)
حافظ ابن حجر عسقلانِي در کتاب تهذیب التهذیب
می نویسد: سراج از قول محمد بن عثمان بن أبِي شیبه می گوید: پدرم در سال 156 هجری
قمری متولد گردیده است. بخاری از وی 53 حدیث و مسلم 135 حدیث روایت کرده اند.(3)
إمام أبوعبدالله شمس الدین محمد بن أحمد بن
عثمان ذهبی در کتاب سیر أعلام النبلاء می نگارد: از إمام أحمد بن حنبل راجع به
عثمان بن محمد بن أبِي شیبه عبسِي سوال گردید. او از وی به نیکوئی یاد کرد، و گفت:
آنچه از وی می دانم، به جز خیر و نیکوئی چیز دیگری نیست. مُطَیَّن می گوید: عثمان بن محمد بن أبِي شیبه
عبسِي در سوم ماه محرم سال 239 هجری قمری وفات یافته است.(2)
علامه دهخدا در لغت نامه اش می نویسد: عثمان بن محمد بن أبِي شیبه کوفِي معروف به ابن
أبِي شیبه و مکنی به ابوالحسن از حفاظ حدیث است. او راست: المسند والتفسیر. وی ثقه
و امین بود، و به سال 156 هجری قمری متولد شد، و به سال 239 هجری قمری درگذشت.(13)
حاجی خلیفه مصطفی بن عبدالله قسطنطنِي رومِي حنفِي
در کتاب کشف الظنون کتب ذیل را در شمار تالیفات عثمان بن أبِي شیبه عبسِي آورده
است: 1 – تفسیر قرآن کریم. 2 – کتاب السنن در فقه. 3 – کتاب العین. 4 – کتاب
المسند در حدیث.(6)
منابع
و مآخذ:
1 –
تهذیب الکمال – جلد نوزدهم – از صفحه 478 الی صفحه 487 – به شماره 3857 – تالیف
حافظ جمال الدین مزِي – عربی.
2 –
سیراعلام النبلاء – جلد دوم – صفحه 1192 و 1193 – طبقه دوازدهم – تالیف إمام
أبوعبدالله شمس الدین ذهبِي – عربی.
3 –
تهذیب التهذیب – جلد چهارم – صفحه 94 و 95 – به شماره 52 94 – تالیف حافظ ابن حجر
عسقلانِي – عربی.
4 –
تاریخ کبیر – جلد ششم – قسم دوم از جزء سوم – صفحه 250 – به شماره 2308 – تالیف إمام
محمد بخاری – عربی.
5 –
أسامِي من روی عنهم محمد بن إسماعیل بخاری – صفحه 161 – به شماره 157 – تالیف أبِي
أحمد عبدالله بن عدِي جرجانِي – عربی.
6 –
کشف الظنون – جلد پنجم – صفحه 523 و 524 – تالیف حاجی خلیفه مصطفی بن عبدالله قسطنطنِي
رومی حنفی – عربی.
7 –
طبقات خلیفه – صفحه 173 – طبق یازدهم – تالیف أبِي عمرو خلیفه بن خیاط عصفرِي –
عربی.
8 –
الجرح والتعدیل – جلد ششم – صفحه 213 و 214 – به شماره10163/ 913 – تالیف إمام
عبدالرحمن بن أبِي حاتم رازِي – عربِي.
9 –
تقریب الثقات – صفحه 842 – به شماره 9481 – تالیف إمام محمد بن حبان بستِي – عربی.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر