إمام حجت حافظ ابومحمد حجاج
بن محمد مصیصِي ترمذِي خراسانِي أعوَر(کور) غلام آزاد کرده شده سلیمان بن مجالد
مولای ابوجعفر منصور(خلیفه عباسِي) می باشد. موصوف اصالتاً از مردم خراسان و از
اهالی ترمذ بوده، و در بغداد سکونت داشته، و باز به مصیصه کوچ کرده است.(1، 4، 6 و
7) نامبرده از أَبِي خَیثمه زُهَیر بن معاویه، شریک بن عبدالله نخعِي، عبدالرحمن
بن أبِي الزِّناد قرشِي، عبدالرحمن بن عبدالله بن عتبه مسعودِي، عثمان بن عطاء
خراسانِي، عمر ابن ذر هَمدانِي، فرج بن فضاله بن نعمان تنوخِي، محمد بن طلحه بن
مُصَرِّف یامِي، محمد بن عبدالله بن مهاجر شُعَیثِي، إبِي مَعشر نَجِيح بن
عبدالرحمن مدنِي، حَریز بن عثمان رَحَبِي، محمد بن عبدالرحمن بن ابی ذئب عامرِي، عبدالملک
بن عبدالعزیز بن جریج مکِي که بیشترین روایت را از او داشته است، لیث بن سعد بن
عبدالرحمن فهمِي، شعبه بن حجاج بن ورد عتکِي، یونس بن أبِي اسحاق سبیعِي، اسرائیل
بن یونس بن أبِي إسحاق سبیعِي، حمزه بن حبیب الزَّیَّات قارِي، زیاد بن سعد بن
عبدالرحمن خراسانِي و جماعتی دیگر حدیث روایت نموده، و از او إبراهیم بن حسن بن
هیثم مِقسَمِي، إبراهیم بن دینار بغدادِي، ابراهیم بن عبدالله بن حاتم هروِي، احمد
بن إبراهیم بن کثیر دَورَقِي، ابوعبیده احمد بن جَوَّاس، پسرش احمد بن حجاج
مصیصِي، احمد بن خلیل بَزَّاز، ابوعبیده احمد بن عبدالله بن أبِي سَفَر، أحمد بن
محمد بن حنبل شیبانِي، احمد بن منصور بن سیار رمادِي، احمد بن منیع بن عبدالرحمن
بغوی(هروِي) أیوب بن محمد وَزَّان، حاجب بن سلیمان مَنبِجِي، حجاج بن یوسف بن حجاج
شاعر، حسن بن اسماعیل بن سلیمان بن مُجالد مُجالدِي، حسن بن ربیع بَجَلِي، حسن بن
صَبَّاح بَزَّار، حسن بن محمد بن صَبَّاح زَعفرانِي، ابو علویه حسن بن منصور
شَطَوِي، حسین بن بشر بن عبدالحمید طَرَسُوسِي، سُرَیج بن یونس بن ابراهیم
مروروذِي، سُنَید بن داود مصیصِي، صدقه بن فضل مروزِي، عباس بن محمد بن حاتم
دُورِي، عبدالله بن محمد بن تَمِيم مِصیصِي، ابوجعفر عبدالله بن محمد فُضَیلِي،
عبدالرحمن بن خالد قَطَّان، عبدالرحمن بن محمد بن سلام طَرَسُوسِي، ابوبِشر
عبدالملک بن مروان رقِي، عبدالوهاب بن حکم وَرَّاق، علی بن سهل رَملِي، علی بن
عبدالله بن ابراهیم بغدادِي، علی بن عبدالعزیز بن مرزبان بغوِي(هروِي)، عیسی بن
یونس طرسوسِي، فضل بن یعقوب رُخامِي، ابوعبید قاسم بن سلام هروِي، قاسم بن عیسی
واسطِي، مجاهد بن موسی بن فروخ ختلِي، محمد بن اسحاق بن جعفر صاغانِي، محمد بن
اسماعیل بن سالم صائغ، محمد بن اسماعیل بن عُلَیَّه، محمد بن حاتِم بن میمون
سَمِين، محمد بن سلیمان أنبارِي، محمد بن عیسی طباع، محمد بن فرج أزرق، محمد بن
مُقاتل مَروزِي، محمد بن یحیی بن أبِي حاتم أزدِي، مَخلَد بن مالک رازِي جَمَّال،
مَطَر بن فَضل، نصیر بن فرج أسلمِي، هارون بن عَبَّاد أزدِي، هارون بن عبدالله
حَمَّال، هلال بن علاء رقِي، ابوهمام ولید بن شجاع بن ولید سکونِي، یحیی بن یحیی
نیشابورِي، یوسف بن سعید بن مسلم مصیصِي، ابوبکر بن أبِي نَضر، یحیی بن معین، ابو
عبید ريا، ابو معمر إسماعیل بن إبراهیم هذلِي، ابوخیثمه زُهیر بن حرب، نفیلی،
قتیبه بن سعید بغلانِي، زید بن اسماعیل صائغ،
محمد بن عبدالرحیم بَزَّاز معروف به صاعقه، محمد بن یحیی بن عبدالله ذُهلِي،
محمد بن عبیدالله ابن المُنادِي، ابوخالد سلیمان بن حَیَّان احمرو مردمان دیگر
روایت نموده اند.(1، 4و 10)
یحیی بن
معین می گوید: حجاج بن محمد از ثابت ترین شاگردان ابن جریج بوده است. ابویعلِي
خلیلِي، احمد بن شعیب نسائِي، احمد بن صالح جیلِي، عبدالباقِي بغدادِي، علی بن
مدینِي، مسلم بن حجاج نیشابورِي و مسلمه بن قاسم اندلسِي او را ثقه گفته اند.
اسحاق بن عبدالله بن ابراهیم خشک می گوید: حجاج بن محمد خوابیده موثق تر است از
عبدالرزاق بیدار.(2و 10)
ذهبی می
گوید: احادیث حجاج بن محمد در دیوان های اسلامی موجود اند، و من از وی چیز منکری
را مشاهده نکردم.(4)
ابومحمد
عبدالرحمن بن ابی حاتم رازی در کتاب الجرح والتعدیل می نویسد: از پدرم شنیدم، که
می گفت: حجاج بن محمد صدوق است. عبدالرحمن بن ابی حاتم می گوید: صالح بن احمد بن
محمد بن حنبل گفت: من شاهد بودم که از پدرم سوال گردید. در نزد شما کدام یک حجاج
أعور یا أسود بن عامر ثابت تر است؟ گفت: حجاج از اسود ثابت تر است.(5) اما بعضی از
محدثین او را در شمار ضعفاء آورده، و می گویند: در آخر عمر بر حالات او اختلاط
آمده بوده است.(2)
محمد بن
سعد در کتاب طبقات می نویسد: حجاج بن محمد أعوَر کنیه اش ابومحمد و آزاد کرده و
وابستۀ سلیمان بن مجالد بوده، و سلیمان خود آزاد
کرده و وابستۀ ابوجعفر منصور بوده است، حجاج بن محمد از مردم بغداد و مقیم
آن شهر بود، و سپس همراه زن و فرزندان خود به مُصَیصَه(از شهر های آباد شام که به
فرمان ابوجعفر منصور ساخته شده است) کوچ کرد، و دو سال در آن شهر اقامت نمود،
آنگاه برای انجام کاری به بغداد آمد، و همان جا ماند، و در ماه ربیع الاول سال206
هجری قمری در آن شهر درگذشت، و انشاء الله محدثی مورد اعتماد و راستگو بوده است،
هرچند در پایان عمر و پس از بازگشت به بغداد حواس او دگرگون شده بود.(8)
عزالدین
ابن اثیر جزری در تاریخ کامل وفات حجاج بن محمد أعور فقیه را به سال 205 هجری قمری
آورده است.(9)
امام محمد
بن حبان بستی در کتاب تقریب الثقات حجاج بن محمد را در شمار ثقات آورده، و می نویسد:
ابومحمد حجاج بن محمد اعور از جمله اتباع تابعین و غلام آزاد کرده شده سلیمان بن
مجالد بود، و سلیمان بن مجالد نیز از موالی أبِي جعفر هاشمِي بوده است. اصل حجاج
بن محمد از ترمذ و ساکن بغداد بود.(3)
منابع و مآخذ:
1 – تهذیب الکمال – جلد پنجم – از صفحه 451
الی صفحه 457– به شماره 1127– تالیف حافظ جمال الدین مزِي – عربی.
2 -
تهذیب التهذیب - جلد اول – صفحه507 – به شماره 1343 – حافظ ابن حجر عسقلانی –
عربی.
3 –
تقریب الثقات – صفحه 340 – به شماره 2897 – تالیف امام محمد بن حبان بستی – عربی.
4 –
سیر اعلام النبلاء – جلد دوم – صفحه 855 و 856 – به شماره 1487 – طبقه دهم – تالیف
امام ابوعبدالله شمس الدین ذهبی – عربی.
5 –
الجرح والتعدیل – جلد سوم – صفحه 178 – به شماره 3001/ 708 – تالیف ابن ابی حاتم
رازی – عربی.
6 –
تاریخ کبیر – قسم دوم – صفحه 380 – به شماره 2840 – تالیف امام محمد بن اسماعیل
بخاری – عربی.
7 –
تاریخ بغداد – جلد نهم – صفحه 142، 143، 144 و 145 – به شماره 4295 – تالیف خطیب
بغدادی – عربی.
8 –
طبقات – جلد هفتم – صفحه 342 و 343 – تالیف محمد بن سعد کاتب واقدی – ترجمه دکتر
محمود مهدوی دامغانی – فارسی.
9 –
تاریخ کامل – جلد نهم – صفحه 3895 – حوادث سال 205 هجری قمری – تالیف ابن اثیر –
ترجمه حمید رضا آژیر – فارسی.
10 – موسوعة الحدیث – معلومات عن الراوِي – عربی.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر