إمام حافظ
ابوعثمان عفان بن مسلم بن عبدالله بصرِي باهلِي صَفَّار(رویگر و مسگر)
مولای عزره بن ثابت انصارِي یا زید بن ثابت انصارِي بود، و در بغداد سکونت داشت.
نامبرده از حافظان حدیث، محدث عراق و شخصیتی مورد اعتماد بوده، و از اهالی بصره می
باشد. وی در سال134 هجری قمری مطابق سال 751 میلادِي متولد گردیده است.(1، 6، 7 و
9) موصوف از إسماعیل بن عُلَیَّه أسدِي، داود بن أبِي فرات کندِي، دَیلم بن غَزوان
عبدِي، سکین بن عبدالعزیز بن قیس عطار، سلیم بن حَیَّان بن بسطام هذلِي، سلیمان بن
کثیرعبدِي، سلیمان بن مغیره قیسِي، سلام بن أبِي منذر قارئ، عبدالله بن بکر بن
عبدالله مزنِي، صخر بن جُوَیریه بصرِي، شعبه بن حجاج بن ورد عتکِي، عبدالله بن
حسان عنبرِي، غسان بن بُرزِين طهوِي، مبارک بن فَضاله بن عبدالرحمن قرشِي، محمد بن
سعید بن قطان، هشام بن أبِي عبدالله دستوائِي، وُهَیب بن خالد بن عجلان باهلِي،
همام بن یحیی بن دینار عوذِي، ابان بن یزید عطار، اسود بن شیبان سدوسِي، حماد بن
زید بن درهم أزدِي، حماد بن سلمه بن دینار بصرِي، ابی عوانه وضاح بن عبدالله
یشکرِي،، عبدالوارث بن سعید بن ذکوان عنبرِي، عبدالواحد بن زیاد عبدِي، یحیی بن
زُراره بن کُرَیم سَهمِي باهلِي، یحیی بن سعید بن فروخ قطان، یزید بن زُرَیع بن
یزید عیشِي و دیگران حدیث روایت نموده، و از او محمد بن اسماعیل بن ابراهیم بخارِي،
ابراهیم بن مرزوق بصرِي، احمد بن سنان بن اسد قطان، ابومسعود احمد بن فرات رازِي،
احمد بن قاسم بن مساور جَوهرِي، احمد بن مُلاعب بغدادِي، احمد بن یحیی بن جابر
بلاذرِي کاتب، اسحاق بن حسن حربِي، اسحاق بن منصور بن بهرام کَوسَج، جعفر بن محمد
بن شاکر صائغ، جعفر بن محمد بن أبِي عثمان طَیالسِي، حارث بن محمد بن أبِي اسامه
تمِيمِي، حَبُّوش بن رزق الله مصرِي، حسن بن اسحاق مروزِي، حسن بن سلام سَوَّاق،
حسن بن علِي خَلَّال، حسن بن مثنی بن معاذ عنبرِي، حفص بن عمر مِهرقانِي، خلف بن
سالم مُخَرمِي، عباس بن محمد دورِي، عبدالله بن احمد بن ابراهیم دَورقِي، عبدالله
بن حسن بن محمد هاشمِي، ابوزرعه عبدالرحمن بن عمرو دمشقِي، عبد بن حُمید کشِي، ابی
قدامه عبیدالله بن سعید سرخسِي، عبیدالله بن عمر قواریرِي، علِي بن سعید بن جریر
نسائِي، علِي بن سهل بن مغیره بَزَّاز عَفَّانِي، علِي بن صَقر سُکرِي، عمرو بن
منصور نسائِي، قاسم بن احمد بن زیاد بغدادِي، محمد بن اسماعیل بن سالم صائغ، محمد بن حاتم بن میمون سَمِين، محمد بن سعد
کاتب سَمَّان، محمد بن عبدالله بن نُمیر، محمد
بن عبدالرحیم بَزَّاز، حجاج بن یوسف بن حجاج شاعر، ابو خیثمه زُهیر بن حرب بن شداد
حرشِي، ابوبکر عبدالله بن محمد بن ابی شیبه عنسِي، عبدالله بن عبدالرحمن بن فضل
دارمِي، عمرو بن محمد بن بکیر ناقد، فضل بن سهل أعرج، ابوعبید قاسم بن سلام هروِي،
عمرو بن علی صیرفِي، محمد بن اسحاق صاغانِي، ابوبکر محمد بن أبِي عَتَّاب أعیَن،
ابوکریب محمد بن علاء، محمد بن غالب تَمتام، محمد بن قدامه جَوهرِي، محمد بن یحیی
ناصح، ابوموسی محمد بن مثنی بن عبید عنزِي، ابو موسی هارون بن عبدالله حَمَّال،
احمد بن محمد بن حنبل شیبانِي، حسن بن محمد بن صباح زعفرانِي، عثمان بن محمد بن
ابی شیبه عنسِي، هلال بن علاء رقِي، یحیی بن معین، یزید بن خالد بن مَوهَب رَملِي،
محمد بن بَشَّار بُندار، ابراهیم بن یعقوب جوزجانِي، احمد بن سلیمان رُهاوِي،
اسحاق بن راوهویه مروزِي، اسحاق بن یعقوب بغدادی، حسن بن اسحاق مروزی، حسین بن
عیسی بسطامِي، ابو داود سلیمان بن سیف حرانِي، عبدالرحمن بن محمد بن سلام طرسوسِي،
عثمان بن خُرَّزاد أنطاکِي، فضل بن عباس حلبِي، هلال بن معلی، عبدالرحمن بن
عبدالله جزرِي، محمد بن یحیی بن عبدالله ذُهلِي، احمد بن صالح مصری، علی بن مدینِي،
قتیبه بن سعید بغلانِي، محمد بن عبدالله بن نمیر، محمد بن سعد، یعقوب بن شیبه
سدوسِي، ابراهیم بن حسین بن دیزیل همدانِي کِسائِي، حسن بن سلام سواق، حنبل بن
اسحاق بن حنبل شیبانِي، ابوزرعه عبیدالله بن عبدالکریم رازِي،، ابوحاتم محمد بن
ادریس رازِي، علی بن عبدالعزیز بغوِي هروی، ابراهیم بن اسحاق حربِي، اسحاق بن حسن
حربی و دیگران روایت نموده اند.(1 و 10) عبدالرحمن بن خراش گفته است: عفان بن مسلم
ثقه و از برجسته گان مسلمین بود. ابن قانع او را ثقه و قابل اعتماد گفته است.
یعقوب بن شیبه می گوید: از یحیی بن معین شنیدم، که می گفت: اصحاب حدیث پنج کس اند:
مالک، ابن جریج، ثورِي، شعبه و عفان.(2) حنبل بن اسحاق می گوید: هنگامی که مأمون
خلیفه عباسی قول به خلق قرآن را اظهار داشت، اسحاق بن ابراهیم طاهرِي را مأمور
ساخت، تا عفان بن مسلم را برای پذیرش اعتقاد به خلق قرآن بخواند، و اگر او آن را
نپذیرفت، مقرری و معاش وی که ماهیانه پنج صد درهم بود قطع شود. عفان چون این را
بشنید، در جواب گفت: (وَ فِي السَّمَاءِ رِزقُکُم وَ مَا تُوعَدُونَ.)
ترجمه: روزی شما با همه وعده های که به شما داده اند در آسمان است. سوره ذریات
آیه بیست و دوم. و از پذیرفتن عقیده مأمون خودداری کرد. می گویند: وی نخستین کسی
است، که در این راه صدمه دید، و او را از مشایخ اسلام و ائمه اعلام به حساب آورده
اند.(6 و 11)
امام
ابومحمد عبدالرحمن بن ابی حاتم رازی در کتاب الجرح والتعدیل آورده است: عبدالله بن
احمد بن محمد بن حنبل در نامه أی که برایم نوشت، آورده است: از پدرم شنیدم، که می
گفت: عفان از عبدالرحمن بن مهدی ثابت تر است، من ده سال با او را در بغداد سپری
نمودم. ابومحمد بن ابی حاتم می گوید: از پدرم در بارۀ عفان سوال نمودم، گفت: او
مردی ثقه، قابل اعتماد و متین است.(5)
ابن سعد در کتاب طبقات می نویسد: عفان بن مسلم
بن عبدالله آزاد کرده و وابستۀ عَزرة بن ثابت انصارِي و کنیه اش ابوعثمان و محدثی
مورد اعتماد و پر حدیث و نوشته های او درست و از مردم بصره بوده است. عفان از بصره
به بغداد آمد، و همواره در همان شهر بود، تا آنکه به سال220 هجری قمری در بغداد در
گذشت. و عاصم بن علی بن عاصم بر او نماز گزارد، عفان به رنج و محنت افتاد، و
دربارۀ قرآن از او پرسیدند، و او از این که بگوید، قرآن مخلوق است خودداری کرد.(3)
امام محمد بن حبان بستی در کتاب تقریب الثقات
عفان بن مسلم بصری را در شمار ثقات آورده، و می نگارد: ابوعثمان عفان بن مسلم بن
عبدالله صفار از جمله اتباع تابعین و مولای زید بن ثابت انصاری و بنا به گفته بعضی
ها مولای عروه بن ثابت انصاری و از اهالی بصره و ساکن بغداد بوده است. موصوف در
سال 220 هجری قمری در بغداد وفات یافت.(4)
بخاری می گوید: عفان بن مسلم در ماه ربیع الآخر سال
220 یا کمی قبل از آن وفات یافت. مَسِّحِي می گوید: وفاتش در ماه ربیع الآخر بوده
است. ابوالحسین عبدالباقی بن قانع می گوید: عفان در سال 119 هجری قمری به عمر 85
سالگی درگذشت.(1) اما اکثر مورخین همان سال 220 هجری قمری مطابق سال 835 میلادی را
صحیح تر دانسته اند.(8و 9)
منابع و مآخذ:
1 – تهذیب الکمال – جلد بیستم – از صفحه 160 الی
صفحه 176 – به شماره 3964 – تالیف حافظ جمال الدین مزِي – عربی.
2 -
تهذیب التهذیب - جلد چهارم - صفحه141،
142،143 و 144 – به شماره 5419 – تالیف حافظ ابن حجر عسقلانِي – عربی.
3 –
طبقات – جلد هفتم – صفحه 346 – تالیف محمد بن سعد کاتب واقدی – ترجمه دکتر محمود
مهدوی دامغانی – فارسی.
4 –
تقریب الثقات – صفحه 880 – به شماره 9738 – تالیف امام محمد بن حبان بستی – عربی.
5 –
الجرح والتعدیل – جلد هفتم – صفحه 42 – به شماره 11709/ 165 – تالیف ابن ابی حاتم
رازی – عربی.
6 –
سیر اعلام النبلاء – جلد دوم – از صفحه 977 الی صفحه 982 – به شماره 1607 – طبقه
دهم – تالیف امام ابوعبدالله ذهبی - عربی.
7 –
شذرات الذهب – جلد دوم – صفحه 145 و 146 – حوادث سال 220 هجری قمری – تالیف ابن
عماد حنبلی – عربی.
8 –
تاریخ کامل – جلد نهم – صفحه 3989 – حوادث سال 220 هجری قمری – تالیف – ابن اثیر –
ترجمه حمید رضا آژیر – فارسی.
9 –
اعلام زرکلی – جزء چهارم – صفحه 238 – حرف عین – تالیف خیرالدین زرکلِي – عربی.
10 –
موسوعة الحدیث – معلومات عن الراوی – عربی.
11 - لغت نامه دهخدا - جلد دهم - صفحه15965 تالیف
علامه علی اکبر دهخدا – فارسی.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر