إمام
حافظ ابوعبیده حمید بن أبِي حمید طویل خُزاعِي بصرِي کابلِي از فقهاء و محدثین
مشهور و شخصیتی ثقه، پرهیزگار و قابل اعتماد بوده است. پدرش غلام آزاد کرده شده
طلحة الطَلحات(طلحه بن عبدالله بن خلف خزاعِي از بخشندگان معروف) می باشد، و بعضی
از مورخین او را سلمِي و تعدادی هم دارمِي گفته اند. در اسم پدر حمید طویل اختلاف است، بعضی اسم پدرش را تیر
تعدادی تیرویه، عده أی زاذویه، شماری داور، جمعی طَرخان، قومی مهران، جماعتی
عبدالرحمن و بالآخره مجموعه أی مخلد و حتی اسامی دیگر به غیر از این ها نیز گفته
اند.(1، 2، 6 و 8)
خلیفه بن خیاط در تاریخ خود آورده است: در سال
44 هجری قمری وقتی که کابل بدست عبدالله ابن عامر فتح گردید، از جمله اسیران کابل
یکی هم مهران پدر حمید طویل بود.(11) و بعضی از مورخین هم پدر حمید را از اسیران
سیستان گفته اند.(12) حمید طویل در سال 68 هجری قمری مطابق سال 687 میلادی متولد
گردید.(10) و نامبرده خالوی حَمَّاد بن سلمه می باشد. وی در وفدِي به حضور عمر بن
عبدالعزیز رسید.(6و 8)
حمید طویل از اسحاق بن عبدالله بن حارث بن
نوفل، انس بن مالک، بکر بن عبدالله مزنِي، ثابت بُنانِي، حسن بصرِي، رجاء بن حیوه،
طَلق بن حبیب، عبدالله بن شقیق عُقَیلِي، عبدالله بن عبیدالله بن أبِي مُلَیکه،
عکرمه مولای ابن عباس، علی بن داود أبِي متوکل ناجِي، علِي أزدِي، عمار بن ابی
عمار مولای بنی هاشم، قاسم بن ربیعه، محمد بن عبید انصارِي، موسی بن انس بن مالک،
نافع مولای ابن عمر، یحیی بن سعید انصارِي، یوسف بن ماهِک مکِي و عده أی دیگر حدیث
روایت نموده، و از او ابواسحاق ابراهیم بن محمد فزارِي، اسماعیل بن جعفر، اسماعیل
بن ابراهیم بن عُلَیه بصرِي، ابوضمره انس بن عیاض لیثِي، بِشر بن مُفَضَّل بن
لاحق، جریر بن حازم، حارث بن عمیر، حفص بن غیاث، حَمَّاد بن زید، خواهرزاده اش
حماد بن سلمه، حماد بن مَسعده، خالد بن حارث، خالد بن عبدالله واسطِي طحان، دُرُست
بن زیاد قَزَّار، ربیع بن صَبِيح، زائده بن قُدامه ثقفِي، زُهیر بن معاویه، زیاد
بن سعد خراسانِي، زیاد بن عبدالله بکائِي، زیاد بن عبیدالله زیادِي، سفیان بن حسین
واسطِي، سفیان بن سعید ثورِي، سفیان بن عیینه، سلیمان بن بلال، سلیمان بن حیان
ابوخالد أحمر کوفِي، سلیمان بن کثیر عبدِي، سهل بن یوسف، سُوَید بن عبدالعزیز،
سلام طویل، شعبه بن حجاج، عاصم بن بَهدله، عائذ بن حبیب، عَبَّاد بن عوام، عبدالله
بن بکر بن حبیب سهمِي، عبدالله بن عمر عمرِي، عبدالله بن مبارک مروزِي، عبدالأعلی
بن عبدالأعلی، عبدربه بن نافع ابوشهاب حَنَّاط، عبدالرحمن بن عبدالله مسعودِي،
عبدالرحمن بن عثمان ابوبحر بکراوِي، عبدالعزیز بن عبدالله بن ابی سلمه ماجِشون،
عبدالعزیز بن محمد دراوردِي، عبدالملک بن عبدالعزیز بن جریج، عبدالوهاب بن
عبدالمجید ثقفِي، عبیدالله بن عمر بن حفص بن عاصم بن عمر عمرِي، عبیده بن حمید،
عثمان بن عبدالرحمن جُمَحِي، عمران قطان، فضیل بن عیاض، قُدامه بن شهاب مازنِي
بصرِي، قریش بن انس، مالک بن انس، مبارک بن فضاله، محمد بن اسحاق بن یسار، محمد بن
جعفر بن ابی کثیر، محمد بن طلحه بن مُصرِف، محمد بن عبدالله انصارِي، محمد بن ابی
عدِي، محمد بن عیسی بن قاسم بن سُمَیع، محمد بن قیس أسدِي، مروان بن معاویه
فزارِي، معاذ بن معاذ عنبرِي، مُعتَمِر بن سلیمان تیمِي، نضر بن شُمَیل، هُشَیم بن
بشیر، وُهَیب بن خالد، یحیی بن ایوب مصرِي، یحیی بن سعید انصارِي، یحیی بن سعید
قطان، یزید بن زُرَیع، یزید بن هارون واسطِي، ابوبکر بن عیاش، ابوبکر رازِي و
شماری دیگر روایت کرده اند.(1، 2، 6و 8)
امام ابومحمد عبدالرحمن بن ابی حاتم رازی در
کتاب الجرح والتعدیل آورده است: اسم پدر ابوعبیده بصری حمید طویل را به اشکال
مختلف یعنی تیرویه، تیری، تیر، مهران، عبدالرحمن و داور بیان نموده اند. ابن ابی
حاتم می گوید: از پدرم شنیدم، که می گفت: حمید طویل ثقه است، و روایت از وی اشکالی
ندارد. و نیز شنیدم، که می گفت: مهم ترین یاران حسن بصری قتاده و بعد حمید طویل می
باشند. ابن ابی حاتم می گوید: یعقوب بن اسحاق هروی برایم نوشته است، که عثمان بن
سعید دارمِي می گفت: برای یحیی بن معین گفتم: برای تو کدام یک یونس بن عبید یا
حمید طویل دوست داشتنی تر هستند؟ گفت: هر دوی ایشان. و باز گفتم: کدام یک حمید را
بیشتر دوست داری یا حبیب بن شهید را؟ گفت هر دوی شان را.(5)
بخارِي در کتاب تاریخ کبیر می نویسد: حمید بن
ابی حمید مکنی به ابوعبیده بوده، اما ابن محبوب کنیه او را ابوعبید گفته است. در
اسم پدر حمید طویل اختلاف است، و اسم پدرش را عبدالرحمن، داود، تیرویه، مسعده و
تیر نیز گفته اند. بخاری از قول أصعمِي می گوید: من حمید طویل را دیدم، قدش بلند
نبود، اما دست های بلند داشت.(4) ابوداود سنجِي به نقل از اصمعِي می گوید: حمید
طویل را دیدم، اما او نه بلند قد بلکه مردی کوتاء قدِي بود. نسائی او را ثقه گفته است.
اسحاق بن منصور به نقل از یحیی بن معین او را ثقه گفته است. احمد بن عبدالله
عِجلِي گفته است: حمید طویل مردی بصرِي، تابعِي و ثقه است. عبدالرحمن بن یوسف بن
خِراش می گوید: او ثقه و صدوق است. هیثم بن عدِي می گوید: حمید طویل در اول خلافت
أبِي جعفر(منصور خلیفه عباسِي) وفات یافت. ابویحیی بن أبِي میسره به نقل از یعقوب
بن اسحاق پسر دختر حمید طویل وفات او را در ماه جمادی الأولی سال 140 هجری قمری
گفته است. احمد بن حنبل به نقل یحیی بن سعید می گوید: حمید طویل در سال 142 یا 143
هجری قمری کمی قبل از تیمِي وفات یافت. ابو احمد محمد بن یوسف بیکندِي به نقل
ابراهیم پسر حمید طویل می گوید: پدرم در سال 143 هجری قمری وفات یافت، من از او
چیزی نشنیدم، و من در آن هنگام ده ساله یا در آن حدود بودم. احمد بن منصور رمادِي
به نقل از ابراهیم بن حمید گفت: پدرم در سال 143 هجری در حالی که 75 سال از عمرش
گذشته بود، وفات یافت. خلیفه بن خیاط و عمرو بن علی می گویند: حمید طویل در سال
143 هجری قمری وفات یافت، و عمرو بن علی اضافه نموده، که وی 75 ساله بود، که وفات
یافت، و تولدش در سال 68 هجری قمری بوده است. معاذ بن معاذ می گوید: حمید طویل در
حال ادای نماز بود که وفات یافت.(1، 2، 6و 8) خیرالدین زرکلی می گوید: از وی رساله
أی بنام صحیفه حمیدالطویل باقی مانده است.(10)
محمد بن سعد در کتاب طبقات می نویسد: حمید بن
ابی حمید طویل آزاد کرده و وابستۀ طلحة الطلحات خزاعِي کنیه اش ابوعبید و نام پدرش
طَرخان بوده است، حمید محدثی مورد اعتماد و پرحدیث بوده است، جز این که گاهی با
حذف اسناد از انس بن مالک روایت می کند. گوید: از گفتۀ حماد بن سلمه به نقل از خود
حمید مرا خبر دادند، که می گفته است: کتاب های حسن بصرِي را گرفته و برای خود
رونویسی کرده، و سپس برگردانیده است. حمید به سال یکصد و چهل و دو(هجری قمری مطابق
سال 760 میلادِي) درگذشته است.(7)
امام محمد بن حبان بستی در کتاب تقریب الثقات
حمید طویل را در شمار ثقات آورده، و می نویسد: ابوعبیده یا ابوعبید حمید بن ابی
حمید طویل بصرِي غلام آزاد کرده شدۀ طلحة الطلحات خزاعِي بوده، و از جمله
تابعین می باشد، او را حمید بن أبِي داود
نیز گفته اند. وی مردی کوتاء قامت اما دراز دست و معروف به حمید طویل(دراز) بوده
است. وی گاهی در روایت حدیث تدلیس می کرده است. موصوف در سال 143 هجری قمری
درگذشت.(3)
در تاریخ خلیفه بن خیاط آمده است: حمید بن
مهران طویل در سال 143 هجری قمری در بصره وفات یافت.(11)
عزالدین ابن اثیر در تاریخ کامل می نگارد: در
سال 142 هجری قمری حمید بن ابی حمید طرخان یا مهران وابستۀ طلحه بن عبدالله خزاعی
شناخته با نام حمید دراز که از انس بن مالک حدیث می کند، زندگی اش به 75 سال
برآمد.(13)
ابن عماد حنبلی در کتاب شذرات الذهب حمید طویل
را در شمار کسانی که در سال 143 هجری قمری درگذشته اند آورده، و می نویسد: حمید
طویل پسر ابی حمید و اسم پدرش تیرویه بود. او یکی از ثقات تابعین بصره می باشد.
حمید طویل در حالی که به نماز ایستاده بود، وفات یافت و افتید. نامبرده از انس و
طائفه أی دیگر حدیث شنید، و کنیه اش ابوعبیده است. وی در سن 77 سالگی وفات یافت.
ابن أهدل می گوید: حمید طویل به مدت چهل سال روزی روزه می گرفت، و روز دیگر افطار
بود، و نماز صبح را با همان وضوی نماز خفتن می خواند.(9)
منابع
و مآخذ:
1 –
تهذیب الکمال – جلد هفتم – از صفحه 355
الی صفحه 365 – به شماره 1525 – تالیف حافظ جمال الدین مزِي – عربی.
2 –
تهذیب التهذیب – جلد دوم – صفحه 26، 27 و 28 – به شماره 1818 – تالیف حافظ ابن حجر
عسقلانِي – عربی.
3 –
تقریب الثقات – صفحه 394 – به شماره 3638 – تالیف امام محمد بن حبان بستی – عربی.
4 –
تاریخ کبیر – قسم دوم – صفحه 348 – به شماره 2704 – تالیف امام محمد بن اسماعیل
بخارِي – عربِي.
5 –
الجرح والتعدیل – جلد سوم – صفحه 236 و 237 – به شماره 3254/ 961 – تالیف ابن ابی
حاتم رازی – عربی.
6 –
سیر اعلام النبلاء – جلد دوم – صفحه 217، 218 و 219 – به شماره 913 – طبقه چهارم-
تالیف امام شمس الدین ذهبی – عربی.
7 –
طبقات – جلد هفتم – صفحه 260 و 261 – تالیف محمد بن سعد کاتب واقدی – ترجمه دکتر
محمود مهدوی دامغانی – فارسی.
8 –
تاریخ دمشق – جلد پانزدهم – از صفحه 251 الی صفحه 268 – به شماره 1788 – تالیف ابن
عساکر دمشقی – عربی.
9 –
شذرات الذهب – جلد اول – صفحه 349 – حوادث سال 143 هجری قمری – تالیف ابن عماد
حنبلی – عربی.
10
– اعلام زرکلی – جزء دوم – صفحه 283 – حرف حاء – تالیف خیرالدین زرکلِي – عربی.
11
– تاریخ خلیفه بن خیاط – صفحه 420 – حوادث سال 143 هجری قمری – تالیف خلیفه بن
خیاط – عربی.
12
– موسوعة شروح الموطاء – جلد نهم – صفحه 158 –عربی.
13 – تاریخ کامل – جلد هشتم – صفحه 3385 و 3386 –
حوادث سال 142 هجری قمری – تالیف ابن اثیر – ترجمه سید حسین روحانی و حمید رضا آژیر
– فارسی.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر