بئر
میمون یا بفارسی چاه میمون چاهی در حوالی مکه و در صدر اسلام مشهور بوده است.
بسیاری از شواهد گویای آن است که بئر میمون بین مسجدالحرام و منی قرار داشته است.
و به علت شوری آب چاه ها و کمبود آب شیرین در مکه، بخش عمدۀ آب مورد نیاز مردم این
شهر از طریق همین چاه تامین می شده است. نام بئر میمون تا سال 604 هجری قمری مطابق
1207 میلادی در منابع تاریخی دیده می شود، اما پس از آن نامی از چاه مزبور برده
نشده، و مشخص نیست که نام آن تغیر کرده، یا بکلی متروک شده است.(1)
در دائرة المعارف اسلامی دربارۀ بئر میمون آمده
است: بئر میمون نام چاهی در حوالی مکه که قدمت آن به دوره جاهلی باز می گردد، و تا
اوایل سده هفتم هجری قمری مورد استفاده بوده است. محلی که این چاه در آن واقع بوده
است، به درستی مشخص نیست. گروهی از جمله ابوعبید و طبری آن را در مکه بین
مسجدالحرام و حَجون و یا میان مکه و منی دانسته اند، و عده أی احتمال داده اند که
بر سر راه مرالظهران(وادی فاطمه امروزی) قرار داشته است، که درست نمی نماید. منابع
کهن این چاه را به میمون حضرمِي برادر علاء حضرمِي والی بحرین و یا میمون بن قحطان
نسبت داده اند. به سبب شوری و سنگینی آب چاه ها و کمیابی آب شیرین در مکه آب
آشامیدنِي بیشتر مردم این شهر از بئر میمون تامین می شده است. وصف این چاه در برخی
اشعار عرب حکایت از اهمیت آن در نزد اهالی مکه در دورۀ جاهلی و اسلامی دارد. گروهی
از مفسران از جمله محمد بن جبیر بر این باورند که آیه: (قُل أَرَءَیتُم إِن
أَصبَحَ مَآؤُکُم غَوراً فَمَن یَأتِيکُم بِمَآءٍ مَّعِينِ.) ترجمه: بگو مرا
خبر دهید، اگر آبهای(مورد استفادۀ) شما فرو رود، چه کسی می تواند، آب روان در
دسترس شما مردمان قرار دهد؟! سوره ملک آیه سی ام. اشاره به این چاه دارد، و گروهی
بر آن اند که این آیه علاوه بر بئر میمون به چاه زمزم نیز اشاره دارد. به گزارش
ارزقِي سپاهیان اسلام در روز فتح مکه پس از عبور از منطقۀ اذاخر(جمع اذخر به معنی
گور گیاه که بوی خوش دهد) از کنار این چاه گذشتند، و وارد مکه شدند. در حدود سال
130 هجری قمری مطابق سال 748 میلادی جنگی میان سپاهیان خلیفۀ اموی به فرماندهی
عبدالملک بن محمد بن عطیه و نیرو های ابوحمزۀ خارجی – که مکه را در دست داشت – در
نزدیکی بئر میمون درگرفت، و گروه بسیاری در این جنگ کشته شدند. در سال 158 هجری
قمری ابوجعفر منصور خلیفه عباسی که قصد حج داشت، در نزدیکی این چاه درگذشت، و همان
جا دفن شد. نام بئر میمون تا سال 604 هجری قمری مطابق سال 1207 میلادی در منابع
تاریخی دیده می شود، در این سال مظفرالدین کُوکُبُرِي حاکم اربیل به تعمیر و مرمت
این چاه پرداخت. اما پس از آن در منابع تاریخی نامی از بئر میمون دیده نمی شود، به
درستی معلوم نیست که پس از این تاریخ آیا نام این چاه تغیر یافته، و یا متروک شده
است.(2)
إمام شهاب الدین أبِي عبدالله یاقوت بن
عبدالله حموِي رومِي بغدادِي در کتاب معجم البلدان آورده است: چنان که به خط حافظ
أبِي الفضل بن ناصر در پشت کتابش یافتم: بئر میمون چاهی در مکه منسوب به میمون بن
خالد بن عامر حضرمِي بوده، و برخی این میمون را برادر علاء حضرمِي والی بحرین
دانسته اند. چاه مذکور در بالای مکه در زمان جاهلیت حفر گردیده است. و در نزدیک آن
قبر ابوجعفر منصور(خلیفه عباسی) واقع است. میمون هم پیمان حرب بن امیه بن عبد شمس
بوده، و اسم حضرمِي عبدالله بن عماد می باشد.(3) شاعر گفته است:
تأمل خلِيلِي هَل تری قَصر صالح
وَ هَل تعرف الأطلال مِن شعب واضح
إلی بئر میمون إلی العیرة، التِي
بها ازدحم الحجّاج بین الأباطع
ترجمه:
دوست من! نیک بنگر آیا قصر صالح را می بینی؟ و آیا از دره واضح آثار به جا مانده
منزلگاه را می بینی؟ از آن جا تا بئر میمون و تا عَیره میان اباطح که حاجیان در آن
جا انبوه می شوند و ازدحام می کنند.(4)
منابع و مآخذ:
1 – ویکیجو – دانشنامه آزاد
پارسی – آخرین ویرایش 9 بهمن سال 1396 هجری شمسی
ساعت 26/ 8 دقیقه – فارسی.
2 – دائرة المعارف بزرگ اسلامی
– جلد 13 – صفحه 382 – بقلم محمد حسین اشرف – فارسی.
3 – معجم البلدان – جلد اول –
حرف باء – صفحه 302 – تالیف شهاب الدین أبِي عبدالله یاقوت بن عبدالله حموی رومی
بغدادی – عربی.
4 – پایگاه اطلاع رسانی حوزه – ترجمه از کتاب
معالم مکة التاریخیة والأثریة – صفحه 328 - نویسنده عاتق بن غیث بلادِي – فارسی.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر