شیخ الإسلام إمام حافظ أبوسلمه موسی بن اسماعیل مِنقرِي
تبوذکِي بصرِي از جمله موالی بوده است. وی بحری از علم، محدثی مشهور، فقیه و حجت می
باشد. او را بدان جهت تبوذکی گویند، که وی خانه ای را در تبوذک خریداری نموده، و
بدان جهت به تبوذکی منصوب شد.(7) بعضی می گویند: چنان که در قاموس آمده قومی از
اهالی تبوذک در خانه اش فرود آمده بودند، و بدان جهت او را تبوذکی گفته اند. و
تبوذک بازاری است، که در آن دل، جگر و آنچه در شکم مرغان است را می فروشند.(9) موصوف
در اوایل خلافت ابوجعفر منصور خلیفه عباسی متولد گردید،(7) و در سال 223 هجری قمری
مطابق سال 838 میلادی وفات یافت.(10)
نامبرده
از إبراهیم بن سعد بن إبراهیم زُهرِي، پدرش إسماعیل مِنقرِي، أعیَن خُوارزمِي،
تمیم بن شریک بن تمیم بن عبدالله بصرِي، أبِي زُهَیر ثابت بن زهیر، أبِي زید ثابت
بن یزید أحول، ثَوَّاب بن حُجَیل بصرِي، جریر بن حازم، أبِي محمد جُوَیریه مولای
بلال بن أبِي بُردِه، حارث بن عبید بن أبِي قُدامه إیادِي، حِبَّان بن یسار
کلابِي، حفص بن عمر بن مره شَنِّي، حماد بن زید بن درهم أزدِي، حمزه بن نَجِيح،
خالد بن عثمان مُزنِي، خالد بن أبِي عثمان أموِي قاضِي بصره، خزرج بن عثمان، خلیفه
بن غالب لیثِي، ربعِي بن عبدالله بن جارود، ربیع بن عبدالله خُطَّاف، ربیع بن
مسلم، ربیعه بن کُلثُوم بن جبر بصرِي، زَربِي بن عبدالله أزدِي أبِي یحیی، سعید بن
سلمه بن أبِي الحُسام سدوسِي، سفیان بن نَشِيط بصرِي، سُکَین بن عبدالعزیز،
سَوَاده بن أبِي الأسود قَطَّان، سواده بن أبِي عالیه عامرِي، سواده بن مسعود بن
سهل، سلام بن مسکین بن ربیعه أزدِي، شُعبه بن حجاج بن ورد عتکِي، شعیب بن عبیدالله
عنبرِي، صباح بن عبدالله عبدِي، صَدَقه بن موسی دقِيقِي، صَعق بن حَزن، ضحاک بن
نبراس أزدِي، ضَمضَم بن عمرو حنفِي، طالب بن حُجَیر، عَبَّاد بن عباد مُهَلَّبِي،
عبدالله بن بکر بن عبدالله مزِنِي، عبدالله بن حَسَّان عَنبرِي، عبدالله بن دُکَین
کوفِي، عبدالله بن مُبارک بن واضح حنظلِي، عبدالعزیز بن أبِي حازم مخزومِي،
عبدالعزیز بن مُختار أنصارِي، عمر بن عبدالله رُومِي، عمران بن محمد بن سعید بن
مُسَیَّب قرشِي، عیسی بن مِنهال عبدِي، غالب بن حَجرَه بن تلب عنبرِي، فضل بن صالح
بصرِي، فضل بن میمون صاحب الطعام، قاسم بن فضل حُدَّانِي، محمد بن راشد مَکحولِي،
مَطَر بن عبدالرحمن أعنَق، موسی بن خلف عَمِي، مهدی بن میمون أزدِي، هَمَّام بن
یحیی عوذِي، هنید بن قاسم بن عبدالرحمن بصرِي، مبارک بن فضاله قرشِي، أبان بن یزید
عطار، ولید بن دینار سعدِي، وهیب بن خالد بن عجلان باهلِي، یحیی بن عبدالرحمن
عَصَرِي، أبِي عَقِيل یحیی بن مُتوکل ضریر، یوسف بن عبده، أبِي الأشهَب عُطاردِي،
أبِي الحارث کرمانِي، ابی هلال راسبِي، یزید بن ابراهیم تُستَرِي، قیس بن ربیع
أسدِي،، حماد بن سلمه بن دینار بصرِي، جویریه بن أسماء بن عبید ضبعِي، بکار بن
عبدالعزیز بن ابی بکره ثقفِي، داود بن أبِي فرات کندِي، سلیمان بن مغیره قیسِي،
سلام بن ابی مطیع خزاعِي، عبدالعزیز بن عبدالله بن أبِي سلمه ماجِشون، عبدالواحد
بن زیاد عبدِي، عمرو بن یحیی بن سعید قرشِي سعیدِي، هارون بن موسی نحوِي،
عبدالعزیز بن مسلم قسملِي، عبدالوارث بن سعید بن ذکوان عنبرِي، ابی عوانه وَضَّاح
بن عبدالله یشکرِي، معتمر بن سلیمان بن طرخان تیمِي، حَبَابه دختر عَجلان بصریه،
ام نهار بصریه و خلقی دیگر حدیث روایت نموده، و از او محمد بن اسماعیل بن ابراهیم بخارِي،
محمد بن یحیی بن عبدالله ذهلِي، احمد بن حسن بن جنیدب ترمذِي، ابوداود، إبراهیم بن
إسحاق بن ابراهیم حربِي، إبراهیم بن حسین
بن علی معروف به ابن دیزیل همدانِي، ابوبکر احمد بن أبِي خَیثَمه نسائِي، احمد بن
داود مکِي، إسماعیل بن عبدالله اصفهانِي سَمّویه، حسن بن علِي خَلَّال، عبدالرحمن
بن عبدالوهاب عَمِّي، عبیدالله بن فضاله بن إبراهیم نسائِي، عبید بن حسن غَزَّال
اصفهانِي، علِي بن محمد بن أبِي شَوارب، محمد بن إسحاق صاغانِي، موسی بن سعید
دَندانِي، یحیی بن مُطَرِّف اصفهانِي، یعقوب بن سفیان بن جوان فسوِي، یعقوب بن
شیبه بن صلت سدوسِي، پسردخترش ابوبکر احمد بن عمرو بن ابی عاصم نبیل، یحیی بن
معین، احمد بن منصور رمادِي، ابوزُرعه عبیدالله بن عبدالکریم رازِي، ابوحاتم محمد
بن إدریس رازِي، عباس بن محمد بن حاتم داورِي، محمد بن أیوب بن یحیی ضُرَیس رازِي،
أبوالأحوص محمد بن هیثم عُکبرِي قاضِي عُکبُرا، محمد بن غالب تَمتَام، عباس بن فضل
أسفاطِي و دیگران روایت نموده اند.(1و 11)
ابوبکر
بن أبِي خَیثَمه می گوید: از اباسلمه شنیدم خداوند خیر دهد کسانی را که مرا
تبوذکِي نامیدند، من غلام آزاد کرده شدۀ بنی مِنقَر بودم، مردمانی از اهالی
تَبُوذَک به خانه ام آمدند، و مرا تبوذکِي نامیدند. حاتم بن لیث جوهری می گوید:
موسی بن اسماعیل تبوذکِي سری سرخ داشت و ریشش را حناء می کرد. حسین بن حسن رازِي
می گوید: از یحیی بن معین راجع به موسی بن اسماعیل تبوذکِي سوال نمودم. گفت: ثقه و
قابل اطمینان است. ابوالولید هشام بن عبدالملک طیالسِي می گوید: وی ثقه و راستگو
است. عبدالرحمن بن یوسف بن خراش گفته است: مردم درباره او حرف می زنند، اما او
صدوق(بسیار راستگو) است.(1، 2و 7)
امام
ابومحمد عبدالرحمن بن ابی حاتم رازِي در کتاب الجرح والتعدیل آورده است: از پدرم
راجع به ابوسلمه موسی بن اسماعیل منقرِي تبوذکِي سوال نمودم، گفت: ثقه است، و از
حجاج أنماطِي قابل اطمینان تر است، و من از کسانی را که در بصره درک کردم از
اباسلمه دانسته تر نیافتم، و او را تبوذکِي گفته اند، زیرا منزلی را در تبوذک
خرید، و او را منسوب به آن ساختند.(3)
محمد بن
سعد در کتاب طبقات می نویسد: موسی بن اسماعیل تبوذکی کنیه اش ابوسلمه و محدثی مورد
اعتماد و پر حدیث بوده است، او در بصره به شب سه شنبه سیزدهم رجب سال دویست و بیست
و سه درگذشت، و روز سه شنبه به خاک سپرده شد.(4)
امام محمد بن
حبان بستِي در کتاب تقریب الثقات موسی بن اسماعیل تبوذکِي را در شمار ثقات آورده،
و می نگارد: موسی بن اسماعیل تبوذکِي
ابوسلمه منقرِي از جمله اتباع تابعین، از اهالی بصره و از افراد قابل اطمینان می
باشد. موصوف در سال 223 هجری قمری وفات یافت.(5)
امام محمد بن اسماعیل بخارِي در تاریخ کبیر
آورده است: ابوسلمه موسی بن اسماعیل منقرِي بصرِي در سال223 هجری قمری وفات یافته
است.(6)
حافظ شهاب
الدین ابن عماد حنبلِي در کتاب شذرات الذهب می نگارد: حافظ ابوسلمه موسی بن
اسماعیل منقرِي تبوذکِي بصرِي در سال 223 هجری قمری وفات یافت. او یکی از ارکان
حدیث است. عباس دورِي می گوید: از وی 35000 حدیث نوشتم، و ابن ناصرالدین او را ثقه
خوانده است.(8)
منابع و مآخذ:
1 – تهذیب الکمال – جلد بیست و نهم – از صفحه 21 الی
صفحه 27– به شماره 6235 – تالیف حافظ جمال الدین مزِي – عربی.
2 -
تهذیب التهذیب - جلد پنجم - صفحه539 و540 – به شماره 8165 – تالیف حافظ ابن حجر
عسقلانی – عربی.
3 –
الجرح والتعدیل – جلد هشتم – صفحه 159 و 160 – به شماره 13922/ 615 – تالیف ابن
ابی حاتم رازِي – عربی.
4 –
طبقات – جلد هفتم – صفحه 315 – تالیف محمد بن سعد کاتب واقدی – ترجمه دکتر محمود
مهدوی دامغانی – فارسی.
5 –
تقریب الثقات – صفحه1202 – به شماره 14214 – تالیف امام محمد بن حبان بستی – عربی.
6 –
تاریخ کبیر – قسم اول از جزء چهارم – صفحه 280 – به شماره 1186 – تالیف امام محمد
بن اسماعیل بخاری – عربی.
7 –
سیر اعلام النبلاء – جلد دوم – صفحه 1018، 1019و 1020 – به شماره 1635 – تالیف
امام ابوعبدالله شمس الدین ذهبی – عربی.
8 –
شذرات الذهب – جلد دوم صفحه 153 – حوادث سال 223 هجری قمری – تالیف ابن عماد
حنبلِي – عربی.
9 –
الأنساب – جلد اول – صفحه 447 – حرف تاء – تالیف امام ابوسعد عبدالکریم سمعانی –
عربی.
10 –
اعلام زرکلی – جلد هفتم – صفحه 320 – حرف میم - تالیف خیرالدین زرکلی – عریس.
11 – موسوعة الحدیث – معلومات عن الراوِي – عربی.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر