إمام حافظ و عابد ابومحمد عبیدالله بن موسی بن أبِي المُختار(باذام)
از موالی خاندان عبسِي و یکی از فقها و محدثین مشهور بوده است. وی در حدود سال 120
هجری قمری متولد گردید، و او اولین کسی می باشد، که مسندی را به ترتیب صحابه در
کوفه گردآوری نموده است.(1 و6)
نامبرده از
إبراهیم بن إسماعیل بن مجمِّع أنصارِي، أسامه بن زید لیثِي، إسرائیل بن یونس بن
أبِي إسحاق سبیعِي، اسماعیل بن أبِي خالد بجلِي، إسماعیل بن سلیمان أزرق، إسماعیل
بن عبدالملک بن أبِي صُفَیراء أسدِي، هشام بن عروه بن زبیر أسدِي، أیمن بن نابل
مکِي، بشیر بن ربیعه، خارجه بن مصعب ضبعِي، ربیع بن حبیب بن ملاح عبسِي، زائده بن
قدامه ثقفِي، زُهَیر بن معاویه، سالم خیاط، سعد بن أوس عبسِي، سعید بن عبدالرحمن
بصرِي برادر أبِي حُرَّه، سفیان بن سعید ثورِي، سفیان بن عیینه بن میمون هلالِي،
سلمه بن نُبَیط بن شریط أشجعِي، شعبه بن حجاج بن ورد عتکِي، شیبان بن عبدالرحمن
تمیمِي، ضحاک بن نِبراس أزدِي، طلحه بن جَبر، طلحه بن عمرو حضرمِي مکِي، طلحه بن
یحیی بن طلحه بن عبیدالله قرشِي، عبدالأعلی بن أعین شیبانِي، عبیدالله بن أبِي
زیاد قَدَّاح، أبِي سِیدان عبید بن طفیل غطفانِي، عقبه بن صالح همدانِي، علاء بن
صالح تیمِي، أبِي مُحَرز عیسی بن صدقه حنفِي، عیسی بن عبدالرحمن سلمِي، عیسی بن
عمر قارئ، عیسی بن أبِي عیسی غفارِي حَنَّاط، أبِي بشیر غالب بن نَجِيح کُوفِي،
فِطر بن خلیفه مخزومِي، قیس بن ربیع أسدِي، کیسان بن أبِي عمر قَصَّار، مالک بن
مِغوَل بن عاصم بجلِي، مبارک بن حسان سلمِي، مِسعَر بن کدام بن ظهیر عامرِي، مصعب
بن سلیم، مَطَر إسکاف، محمد بن ربیعه بجلِي، معروف بن خربوذ مکِي، سلیمان بن مهران
اعمش، موسی بن عمیر عنبرِي، موسی بن أبِي المختار، نصر بن علِي جَهضَمِي کبیر،
ابوحنیفه نعمان بن ثابت تمِيمِي، نعیم بن حکیم مدائنِي، هارون بن سلیمان فراء،
هانئ بن ایوب حنفِي، یعقوب بن عبدالله بن سعد قمِي، یوسف بن صهیب کِندِي، ابن أدام
محاربِي، أبِي باذام مُحاربِي، محمد بن عبدالرحمن بن ابی لیلی، حسن بن صالح بن
حَيَّ، یونس بن أبِي اسحاق سبیعِي، عبدالرحمن بن عمرو اوزاعی، عبدالملک بن
عبدالعزیز بن جریج مکِي، عثمان بن أسود بن موسی مکِي، حنظله بن ابی سفیان جُمحِي، زکریا
بن ابی زائده وادعِي، عبدالعزیز بن سیاه إسدِي، موسی بن عبیده ربذِي، أبِي إسرائیل
مُلائِي، أبِي جعفر رازِي، أبِي ربیع سَمَّان، و أبِي سعد بَقَّال و طائفه دیگر
حدیث روایت نموده، و از او محمد بن اسماعیل بخاری، إبراهیم بن دینار بغدادِي، احمد
بن ابی سریح نهشلِي رازِي، احمد بن اسحاق بخارِي سُرمارِي، احمد بن حازم بن أبِي
غَرزَه، احمد بن محمد بن حنبل شیبانِي، احمد بن أبِي شریح رازِي، احمد بن سعید
رباطِي، احمد بن عبدالله بن صالح عِجلِي، احمد بن عبیدالله بن إدریس نَرسِي، احمد
بن منیع بن عبدالرحمن بغوِي(هروِي)، احمد بن یوسف سلمِي، إسحاق بن منصور بن بهرام
کَوسَج، ابوبشر بکر بن خلف بصرِي، حارث بن محمد
بن أبِي أسامه تمِيمِي، حسن بن إسحاق مروزِي، حسن بن سلام سَوَّاق، حسن بن
علی بن حرب مَوصلِي، حسن بن علی بن عفان عامرِي، خالد بن حمید مَهرِي، زیاد بن
ایوب طوسِي، سفیان بن وکیع بن جَراح
رؤاسِي، سهل بن زَنجَله رازِي، عبدالرحمن بن أزهر بن خالد هروِي، عبدالله بن جراح
قُهستانِي، عبدالله بن حکم بن أبِي زیاد قَطَوانِي، ابوسعید عبدالله بن سعید
أشج، عبدالله بن عبدالرحمن دارمِي، ابوبکرعبدالله
بن محمد بن ابی شیبه عبسِي، عبد بن حُمید، عبید بن یعیش، ابوحاتم محمد بن إدریس
رازِي، محمد بن إسحاق صاغانِي، محمد بن علِي
بن عفان عامرِي، محمد بن عوف طائِي
حمصِي، محمد بن فرج أزرق، محمد بن یحیی بن
عبدالله ذُهلِي، محمد بن حسین بن إبراهیم إشکاب، محمود بن غیلان مروزِي، معاویه بن
صالح أشعرِي دمشقِي، یعقوب بن شیبه سدوسِي، یوسف بن موسی قطان، حجاج بن یوسف بن
حجاج شاعر، علِي بن حسن بن أبِي عیسی هلالِي، علِي بن سعید بن جریر نسائِي، علی بن
سلمه لَبَقِي، قاسم بن زکریا بن دینار کوفِي، محمد بن عبدالله بن نُمَیر همدانِي،
حسین بن علی بن أسود عِجلِي، احمد بن ابراهیم دورقِي، عباس بن عبدالعظیم عنبرِي،
عثمان بن محمد بن أبِي شیبه عبسِي، محمد بن حاتم بن بَزِیع بصرِي، محمد بن عثمان
بن کرامه عجلِي، عبدالله بن منیر مروزِي، حسین بن محمد حریرِي بلخِي، محمد بن احمد
بن مدویه ترمذِي، سفیان بن عیینه، وکیع بن جراح، عبدالله بن محمد مسندِي، عبدالله
بن صباح بن عبدالله هاشمِي عطار، عباس بن محمد بن حاتم دورِي، ابراهیم بن یونس بن
محمد مؤدب بغدادِي، أبوإسحاق إبراهیم بن یعقوب جوزجانِي، احمد بن سلیمان رهاوِي،
احمد بن عثمان بن حکیم أودِي، احمد بن فضاله بن إبراهیم نَسائِي، احمد بن نصر
نیشابورِي، محمد بن سهل بن عسکر بخارِي، ابوموسی محمد بن مثنی بن عبید عنزِي، حسین
بن ابی سری عسقلانِي، صالح بن محمد بن یحی بن سعید قطان، محمد بن اسماعیل بن سمره
أحمسِي، محمد بن اسماعیل بن ابی ضرار رازِي، محمد بن خلف بن عمار عسقلانِي، محمد
بن عمر بن هیاج کوفِي، علی بن محمد طنافسِي، محمد بن سعد کاتب واقدِي، اسحاق بن راهویه
مروزِي، یحیی بن معین، یعقوب بن سفیان بن جوان فسوِي فارسِي، محمد بن سلیمان باغندِي
کبیر، محمد بن یونس کُدَیمِي و دیگران روایت نموده اند.(1، 2 و 11)
امام
ابومحمد عبدالرحمن بن أبِي حاتم رازِي در کتاب الجرح والتعدیل می نگارد: ابوبکر بن
أبِي خیثمه در نامه أی که برایم نوشته، می گوید: از یحیی بن معین شنیدم، که می
گفت: عبیدالله بن موسی ثقه است. عبدالرحمن بن أبِي حاتم می گوید: از پدرم راجع به
عبیدالله بن موسی سوال گردید، پدرم گفت: او کوفِي صدوق و حسن الحدیث است، و
ابونعیم اتقن است از او، و عبیدالله ثابت تر است در روایت از اسرائیل، و عبیدالله
بن موسی به نزد اسرائیل می آمد، و او برایش قرآن می خواند، و او ثقه است.(3)
امام محمد
بن حبان بستی در کتاب تقریب الثقات عبیدالله بن موسی عبسِي را از جمله ثقات آورده،
و می نویسد: ابومحمد عبیدالله بن موسی از موالی خاندان عبسِي، از جمله اتباع تابعین
و از اهالی کوفه بوده، و اظهار تشیع می کرده است.(4)
ابن عباد
حنبلِي در کتاب شذرات الذهب می نویسد: عبیدالله بن موسی عبسی کوفی در سال 213 هجری
قمری وفات یافت، موصوف حافظ حدیث بوده، و از هشام بن عروه و دیگر بزرگان روایت
نموده، و قرائت قرآن را از حمزه فرا گرفته است، او امام در فقه، حدیث و قرآن می
باشد، نامبرده آراسته به عبادت و صلاح بوده، اما از سران شیعه می باشد.(7)
محمد بن
سعد در کتاب طبقات می نویسد: عبیدالله بن موسی بن مختار عَبسِي کنیه ابومحمد داشته
است، او حضور عیسی بن عمر و علی بن صالح بن حی قراآت را خوانده و فرا گرفته است، و
خود در مسجد خویش قرآن می خوانده، و تعلیم می داده است. او از اعمش، هشام بن عروه،
اسماعیل بن ابی خالد، زکریاء بن ابی زائده، عثمان بن اسود، محمد بن عبدالرحمن بن
ابی لیلی و جز ایشان روایت کرده است، و یکی از کسانی است که از اسرائیل بن یونس بن
أبِي إسحاق فراوان حدیث آورده است. او در پایان ماه شوال سال 213 هجری قمری در
هنگام خلافت مامون الرشید خلیفه عباسی درگذشته است. او إنشاء الله محدثی مورد
اعتماد، بسیار راستگو، پرحدیث، زیبا، برازنده و شیعه بوده، و حدیث های ناشناخته أی
دربارۀ تشیع روایت کرده است، و بدین سبب در نظر بسیاری از مردم ضعیف شمرده شده
است. او صاحب قراآت بوده است.(8)
در تاریخ
کامل آمده است: عبدالله(عبیدالله) بن موسی عبسی فقیه که شیعی بود و از آموزگاران
بخارِي در نگارش صحیح در سال 213 هجری قمری وفات یافته است.(9)
عده أی
نیز از قول محمد بن سعد گفته اند: عبیدالله بن موسی عبسِي در ماه ذی القعده سال213
هجری قمری وفات یافته است.(1) بخاری نیز وفات او را در سال 213 هجری قمری آورده
است.(5) اما یعقوب بن سفیان فسوِي فارسِي می گوید: عبیدالله بن موسی در سال 214
هجری قمری وفات یافته است.(2)
در باره شخصیت عبیدالله بن موسی عبسِي کوفِي در
بین محدثین اختلاف نظر است. ذهبی می گوید: ابن معین و جماعتی دیگر از محدثین او را
ثقه گفته اند، و احادیث وی در کتب شش گانه موجود است.(6) حافظ ابن حجر عسقلانی در
کتاب تهذیب التهذیب می نویسد: بخاری از عبیدالله بن موسی 27 حدیث روایت کرده
است.(2) میمونی او را منکرالحدیث گفته است. احمد بن عبدالله عجلِي او را ثقه و
عالم به قرآن گفته، و می گوید: عبیدالله بن موسی عبسِي را ندیدم که سرش را بالا
کند، و هم چنین او را قطعاً در حال خنده ندیدم. ابوحفص عمر بن شاهین او را از جمله
ثقات آورده است. یعقوب بن سفیان فسوِي فارسِي او را شیعی گفته، و می گوید: او
رافضی و منکرالحدیث است.(1و 2) جوزجانی می گوید: او غالی و بد مذهب بوده، و روایت
از او قابل تعجب است.(10) حاکم می گوید: از قاسم بن قاسم سیاری شنیدم، که او از
قول ابامسلم بغدادی می گفت: عبیدالله بن موسی از جمله متروکین است، و او را احمد
به سبب تشیع وی ترک نموده است. أبوعبید آجرِي به نقل از ابوداود می گوید: عبیدالله
بن موسی شیعه آتشین بوده، اما روایت حدیث از او جائز است. ابن منده می گفت: احمد
بن حنبل مردم را از عبیدالله برحذر می داشت، زیرا او به رفض معروف بود، و هر کس که
اسمش معاویه بود را نمی خواند که به سرایش داخل شود. گفته شده است: روزی معاویه بن
صالح أشعرِي بر وی درآمد. ابوعبید از او پرسید:
اسمت چیست؟ گفت: اسم من معاویه است. عبیدالله بن موسی گفت: به پروردگار
سوگند! برایت حدیث نمی گویم، و نه هم به قومی که تو در بین شان قرار داری حدیث می
گویم. و از این قبیل تبصره ها در باره وی زیاد می باشد. عبدالرحمن بن محمد و یحیی
بن ابی منصور از عمر بن محمد و او از هبة الله بن حصین و او از محمد بن محمد و او
از ابوبکر شافعی و او از محمد بن سلیمان واسطِي و او از عبیدالله بن موسی و او از
مالک بن مِغوَل و او از عون بن ابی جُحَیفه و او از پدرش روایت نموده، که گفت:
حضرت علی(رض) فرموده است: بهترین ما بعد از رسول الله(ص) حضرات ابوبکر و عمر رضی
الله تعالی عنهما می باشند، و این روایت عبیدالله دلالت بر آن دارد، که او شیخین
را مقدم می داشته است، مگر از دشمنان علی(رض) بیزاری می جسته است.(1، 2 و 6)
منابع و مآخذ:
1 – تهذیب الکمال – جلد نزدهم – از صفحه 164 الی
صفحه 170 – به شماره 3689 – تالیف حافظ جمال الدین مزِي عربی.
2 -
تهذیب التهذیب - جلد چهارم - صفحه 34 ،35 و36 – به شماره 5095 – تالیف حافظ ابن
حجر عسقلانِي – عربی.
3 –
الجرح والتعدیل – جلد پنجم – صفحه 396 – به شماره 8916/ 1582 – تالیف ابن ابی حاتم
رازِي – عربی.
4 –
تقریب الثقات – صفحه 818 – به شماره 9155 – تالیف امام محمد بن حبان بستِي – عربی.
5 –
تاریخ کبیر – جلد پنجم – قسم اول از جزء سوم – صفحه 401 – به شماره 1293 – تالیف
امام محمد بن اسماعیل بخاری – عربی.
6 –
سیر اعلام النبلاء – جلد دوم – صفحه 890، 891 و 892 – به شماره 1533 – تالیف
ابوعبدالله شمس الدین ذهبی – عربی.
7 –
شذرات الذهب – جلد دوم – صفحه 117 – حوادث سال 213 هجری قمری – تالیف ابن عماد
حنبلی - عربی.
8 –
طبقات – جلد ششم – صفحه 859 – تالیف محمد بن سعد کاتب واقدی – ترجمه دکتر محمود
مهدوی دامغانی – فارسی.
9 –
تاریخ کامل – جلد نهم – صفحه 3946 – حوادث سال 213 هجری قمری - تالیف ابن اثیر –
ترجمه حمید رضا آژیر – فارسی.
10 –
احوال الرجال – صفحه 81 – به شماره 107 – تالیف أبِي إسحاق إبراهیم بن یعقوب
جوزجانِي – عربی.
11 – سایت موسوعة الحدیث – معلومات عن الراوِي –
عربی.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر