إمام و پیشوا شیخ الإسلام حافظ أبوخالد یزید بن
هارون بن وادی(زاذان) بن ثابت سلمِي واسطِي از جمله موالی بنی سلیم و پدر بزرگش
زاذان غلام أم عاصم همسر عُتبه بن فَرقَد بود، که او را آزاد کرد. وی یکی از
بزرگان و حفاظ حدیث، و شخصیتی ذکی، کثیرالعلم، ثقه، فقیه، شاعر و از مشاهیر علمای
عصر خود و در علوم دین استاد و محیط و در شخصیت و هوشیاری ممتاز و از جمله زهاد
بود، که مناقب و فضائلی بسیار دارد. اجداد او اصالتاً از مردم بخارا بوده اند، ولی
زادگاه و آرامگاه اش در شهرواسط در شرق کشور عراق می باشد. در محضر و درس یزید بن
هارون هفتاد هزار کس گرد می آمدند، و او بیست و چهار هزار حدیث مستند را حفظ کرده
بود. مامون گفته است: اگر مکان یزید بن هارون نبود، من اظهار می کردم، که قرآن
مخلوق است. تولد وی را در سال 110،117و یا 118هجری قمری مطابق سال 736 میلادی گفته
اند، و وفات او در ماه ربیع الآخر سال 206هجری قمری مطابق سال 821 میلادی در زمان
خلافت مامون الرشید خلیفه عباسی بوده است. از گفته های اواست: آن که ریاست در وقت
طلبد، از ریاست به وقت محروم ماند.(3، 11 و 13)
یزید بن
هارون سلمِي واسطِي از سلیمان بن طرخان تَیمِي، حُمَید بن أبِي حمید طَویل، عاصم
بن سلیمان أحول، إسماعیل بن أبِي خالد بجلِي، أبِي مالک أشجعِي، یحیی بن سعید أنصارِي،
حَرِیز بن عثمان رَحبِي، أبِي عون، داؤد بن أبِي هند قشیرِي، حسین بن ذکوان معلم،
محمد بن إسحاق بن یسار قرشِي، سعید بن إیاس جریرِي، سفیان بن حسین واسطِي، کَهمَس
بن حسن تیمِي، محمد بن عمرو بن علقمه لیثِي، مُستلم بن سعید ثقفِي، ورقاء بن عمر
بن کلیب یشکرِي، هشام بن حَسَّان أزدِي، أبان بن یزید عَطَّار، حجاج بن أبِي زینب واسطِي،
حماد بن زید بن درهم أزدِي، حماد بن سلمه بن دینار بصرِي، ربیع بن مسلم قرشِي،
شعبه بن حجاج بن ورد عتکِي، سفیان بن سعید ثورِي، سلیمان بن علِي رَبَعِي، سلیمان
بن کثیر عَبدِي، عبدالخالق بن سلمه بُنانِي، عبدالعزیز بن عبدالله بن أبِي سلمه
ماجِشُون، عبدالملک بن أبِي سلیمان، عَوَّام بن حَوشَب بن یزید شیبانِي، عمر بن
محمد بن زید عمرِي، أبِي غسان محمد بن مُطَرِّف لیثِي، هشام بن أبِي عبدالله
دستوائِي، هُشَیم بن بشیر بن قاسم سلمِي، أبان بن أبِي عیاش عبدِي، إبراهیم بن سعد
زُهرِي، أزهر بن سنان قُرشِي، إسحاق بن یحیی بن طلحه بن عبیدالله قرشِي، إسرائیل
بن یونس بن أبِي إسحاق سبیعِي، إسماعیل بن عیاش بن سلیم عنسِي، إسماعیل بن مُسلم
مکِي، أسود بن شیبان سدوسِي، أشعث بن سَوَّار کندِي، أصبغ بن زید بن علِي جهنِي
وَرَّاق، براء بن عبدالله غَنَوِي، بقیه بن ولید بن صائد کلاعِي، بَهز بن حکیم بن معاویه قُشیرِي، جریر بن حازم
أزدِي، جُوَیریه بن أسماء بن عبید ضبعِي، حجاج بن أرطاة نخعِي، حجاج بن حَسَّان
قیسِي، خالد بن رباح هُذَلِي، خلیفه بن موسی عُکلِي، زکریا بن أبِي زائِده وادعِي،
زیاد بن أبِي زیاد جَصَّاص، سعید بن عبید طائِي، سَلِيم بن حَیَّان هُذلِي، شریک
بن عبدالله بن حارث قاضِي، شیبان بن عبدالرحمن نَحوِي، صدقه بن موسی دَقِيقِي،
صَعق بن حَزن بن قیس بکرِي، عباد بن منصور بن عباد ناجِي، عبدالله بن عَون بن أرطبان
مزنِي، عبدالله بن یزید بن ضَبَّه ثقفِي، عبدالرحمن بن أبِي بکر مُلَیکِي،
عبدالرحمن بن عبدالله مسعودِي، عبدالملک بن قُدامه بن إبراهیم جُمَحِي، عوف
أعرابِي، علاء بن زیدک ثقفِي، عیسی بن میمون بن تلیدان واسطِي، فائد أبِي الورقاء،
فُضیل بن مَرزوق رَقاشِي، قیس بن ربیع أسدِي، مالک بن أنس أصبحِي، محمد بن راشد
مَکحُولِي، محمد بن سالم کوفِي، محمد بن أبِي شیبه عَبسِي، محمد بن طلحه بن
مُصَرِّف یامِي، محمد بن عبدالله شُعَیثِي، محمد بن عبدالرحمن بن أبِي ذِئب
عامرِي، محمد بن مسلم طائفِي، مِسعَر بن کِدام بن ظهیر عامرِي، مُعَلَّی بن راشد
نَبَّال، منصور بن حَیَّان بن حصین أسدِي، نافع بن عمر جُمَحِي، أبوحنیفه نعمان بن
ثابت بن زوطی تیممِي، هَمَّام بن یحیی بن دینار عوذِي، ولید بن جمیل بن قیس قرشِي،
یزید بن إبراهیم تُستَرِي، یزید بن عیاض بن جُعدُبه لیثِي، یمان بن أبِي حُذَیفَه
بصرِي، أبِي الأشهب عُطاردِي، أبِي العلاء قَصَّاب، أبِي مالک نخعِي و مردمان دیگر
حدیث روایت نموده است.(1 و 12)
و از او بقیه بن ولید کلاعِي، که قبل از او وفات
یافته، آدم بن أبِي إیاس، احمد بن حنبل شیبانِي، إسحاق بن راهویه مروزِي، یحیی بن
مَعِین، علِي بن مدینِي، محمد بن بشار بُندار، أبو موسی محمد بن مثنی، أبو خَیثمه زهیر
بن حرب بن شداد حرشِي، محمد بن حاتم بن میمون، هارون بن عبدالله حَمَّال، محمد بن
عَبَاده واسطِي، عباس بن عبدالعظیم عنبرِي، محمد بن عبدالرحیم بزاز، أبوقُدامه عبیدالله
بن سعید سَرخسِي، ابن أبوعمرو، حسن بن علِي خَلال، عبدالله بن نمیر، یحیی بن جعفر
بن أعین بِيکندِي، یحیی بن موسی حدانِي، یوسف بن موسی قطان، یعقوب بن إبراهیم دَورقِي،
محمد بن یحیی بن عبدالله ذُهلِي، أبو قِلابه عبدالملک بن محمد رَقاشِي، حسن بن عَرَفه
عبدِي، حسن بن محمد زَعفرانِي، ابو مسعود رازی، محمد بن احمد بن أبِي عَوَّام
رِياحِي، محمد بن إسماعیل بن عُلَیَّه، محمد بن إسماعیل حَسَّانِي واسطِي، إبراهیم
بن یعقوب جوزجانِي، أحمد بن إبراهیم بن کثیر دورقِي، أحمد بن خالد خَلَّال، احمد
بن خَلَّاد، احمد بن سلیمان رُهاوِي، احمد بن سِنان قَطَّان واسطِي، احمد بن
عبدالرحمن سَقَطِي، احمد بن عبیدالله بن إدریس نَرسِي، أبوجعفر احمد بن عبید بن
ناصح، ابوعَصِيده نحوِي، ابومسعود احمد بن فُرات رازِي، احمد بن منیع بن عبدالرحمن
بغوِي هروِي، احمد بن ولید فَحَّام، إدریس بن جعفر عَطَّار، إسحاق بن أبِي عیسی معروف
به ابن جبریل بغدادِي، إسحاق بن منصور کَوسَج، أسد بن عمرو واسطِي، بیان بن عمرو
بخارِي، تَمِيم بن مُنتصر واسطِي، حارث بن محمد بن أبِي أسامه، حسن بن علِي بن
راشد واسطِي، ابوعلِي حسن بن فُرات کرمانِي، حسین بن عیسی بِسطامِي، حسین بن منصور
نیشابورِي، زیاد بن أیوب طوسِي، سفیان بن وکیع بن جراح رؤاسِي، سلمه بن شبیب
نیشابورِي، أبوداود سلیمان بن سیف حَرَّانِي، شاذ بن یحیی واسطِي، شعیب بن یوسف نسائِي،
صَدَقه بن فضل مروزِي، عبدالله بن حسن هاشمِي، عبدالله بن روح مدائنِي، عبدالله بن
صباح عطار، أبوبکر عبدالله بن محمد بن أبِي شیبه عبسِي، عبدالله بن محمد ضعیف،
عبدالله بن مُنِير مروزِي، عبدالرحمن بن خالد قَطان رقِي، عبدالرحمن بن محمد بن
سلام طَرَسُوسِي، عَبده بن عبدالله صَفَّار، عبیدالله بن عمر قوارِيرِي، عثمان بن
محمد بن أبِي شیبه عبسِي، علِي بن حُجر سعدِي، علِي بن حرب طائِي، علِي بن شعیب
سَمسار، عمرو بن علِي صَیرفِي، عمرو بن محمد ناقد، علاء بن سالم طَبَرِي، قتیبه بن
سعید بغلانِي، أبوغسان مالک بن عبدالواحد مِسمَعِي، محمد بن أبان بلخِي، محمد بن
جهم سَمَّرِي، محمد بن حرب بن خربان نَشائِي، ابوبکر محمد بن خَلَّاد بن کثیر باهلِي،
ابوبکر محمد بن رِبح بَزَّاز، محمد بن سعد عَوفِي، محمد بن سلام بِيکندِي، محمد بن
صباح دُولابِي بَزَّاز، محمد بن صَبَّاح جَرجَرائِي، محمد بن عبدالله بن مبارک
مُخَرِّمِي، محمد بن عبدالله بن نُمَیرهمدانِي، محمد بن عبدالرحیم بزاز، ابوبکر
محمد بن عبدالملک بن زنجویه، محمد بن عبدالملک دقیقِي، محمد بن عبیدالله بن
منادِي، محمد بن عیسی بن حیان مدائنِي، محمد بن عیسی نقاش، محمد بن قدامه جوهرِي،
محمد بن مسلمه واسطِي، محمد بن موسی قطان، محمد بن وزیر واسطِي، محمد بن یحیی بن
أبِي عمر عَدَنِي، محمد بن یوسف بن طَبَّاع، مَخلَد بن خالد شَعِيرِي، مَطَر بن
فضل مروزِي، أبوسلمه موسی بن إسماعیل تبوذکِي، موسی بن حِزام ترمذِي، میمون بن
أصبغ نَصِيبِي، نصر بن عاصم أنطاکِي، نصر بن علِي جَهضمِي، نصر بن مهاجر
مِصِّيصِي، یحیی بن جعر بن أبِي طالب بن زَبرِقان، یحیی بن حاتم عَسکرِي، یحیی بن
حکیم مُقَوِّم، یحیی بن یحیی نیشابورِي، أحمد بن أزهر عبدِي، أحمد بن أبِي سریج
نهشلِي، احمد بن داود واسطِي، احمد بن سعید رباطِي، احمد بن سعید دارمِي، احمد بن
عبدالله همدانِي، احمد بن عبدالله بن یونس تمیمِي، احمد بن عبده ضبِي، احمد بن
محمد قطان، احمد بن منصور رمادِي، احمد بن نصر قرشِي، ابراهیم بن حجاج سامِي،
ابراهیم بن خالد کلبِي، ابراهیم بن سعید جوهرِي، ابراهیم بن أبِي بکر عبسِي،
ابراهیم بن موسی تمیمِي، ابراهیم بن یعقوب سعدِي، إسحاق بن أبِي إسرائیل مروزِي،
اسحاق بن ابراهیم بن موسی هروِي، إسحاق بن اسماعیل یتیم، إسحاق بن جراح أذنِي،
إسحاق بن سلیمان رازِي، إسحاق بن وهب علاف، إسماعیل بن أبِي حارث بغدادِي، إسماعیل
بن سالم صائغ، حسن بن صباح واسطِي، حسن بن حماد ضبِي، حسن بن عرفه عبدِي، حسن بن
علِي عامرِي، حسن بن علِي همدانِي، حسن بن محمد زعفرانِي، حسن بن أبِي ربیع جرجانِي،
حسین بن حسن سلمِي، حسین بن محمد بن شنبه واسطِي، فضل بن صباح سمسار، فضل بن أبِي
طالب هاشمِي، فضل بن دکین ملائِي، فضل بن سهل أعرج، قاسم بن احمد بغدادِي، قاسم بن
سلام هروِي، مغیره بن عبدالرحمن أسدِي، بشر بن خالد عسکرِي، بکر بن خلف بصرِي،
جریر بن عبدالحمید ضبِي، حبیش بن مبشر ثقفِي، حجاج بن محمد مصیصِي، حجاج بن یوسف
بن حجاج شاعر، خفص بن عمر بن عبدالعزیز دورِي، حمید بن مخلد أزدِي، خالد بن حارث
هجیمِي، خلف بن هشام بزار، خلیفه بن خیاط عصفرِي، داود بن رشید هاشمِي، رجاء بن
محمد سقطِي، زکریا بن یحیی واسطِي، زید بن أخزم طائِي، زید بن مبارک یمانِي، سریج
بن یونس مروروذِي، سعید بن حفص هذلِي، سعید بن ذؤئب مروزِي، سعید بن منصور
خراسانِي، سلم بن جناده سوائِي، سلیمان بن عبدالحمید بهرانِي، سلیمان بن معبد
مروزِي، سهل بن أبِي سهل رازِي، سهل بن صالح أنطاکِي، شجاع بن مخلد فلاس، شعبه بن
حجاج عتکِي، شعیب بن أیوب واسطِي، عباس بن حسین قنطرِي، عباس بن ولید عذرِي، عباس
بن ولید نرسِي، عباس بن عبدالعظیم عنبرِي، عباس بن عبدالله ترقفِي، عباس بن محمد
دورِي، عبدالأعلی بن حماد باهلِي، عبدالجبار بن علاء عطار، عبدالحمید بن أبِي عیسی
واسطِي، عبد بن حُمَید کشِي، عبدالرحمن بن صالح أزدِي، عبدالرحمن بن سلام جمحِي،
عبدالرحمن بن یونس رومِي، عبدالسلام بن عاصم جعفِي، عبدالله بن إدریس أودِي،
عبدالله بن أبِي إسحاق واسطِي، عبدالله بن أبِي زیاد قطوانِي، عبدالله بن زبیر بن
عیسی بن عبیدالله حمیدِي، عبدالله بن محمد بن هیثم عبدِي، عبدالله بن سعید کندِي،
عبدالله بن عبدالرحمن دارمِي، عبدالله بن عبدالصمد أسدِي، عبدالله بن محمد بن
عبدالله جعفِي، عبدالله بن محمد بن یحیی طرسوسِي، عبدالملک بن عبدالحمید میمونِي،
عبدالوهاب بن عبدالحکم نسائِي، عبده بن عبدالرحیم بن حسان مروزِي، عبید بن آدم
عسقلانِي، عبیدالله بن سعید یشکرِي، عبیدالله بن عمر بن میسره جشمِي، عبیدالله بن
فضاله نسائِي، عثمان بن مسلم باهلِي، عقبه بن مکرم عمِي، علی بن ابراهیم شیبانِي،
علی بن إشکاب عامرِي، علِي بن حسین بن مطر درهمِي، علِي بن بحر قطان، علی بن داود
تمیمِي، علی بن سلمه قرشِي، علِي بن فضیل تمیمِي، علِي بن مسلم بن سعید طوسِي،
عمار بن خالد تمار، عمر بن أبِي معاذ نمیرِي، عمرو بن علی فلاس، عمرو بن مالک
راسبِي، عیسی بن احمد بن عیسی معروف به ابن البغدادی عسقلانِي، فضیل بن حسین
جحدرِي، قتیبه بن سعید ثقفِي، مؤمل بن إهاب عجلِي، مجاهد بن موسی ختلِي، محمد بن
أبِي بکر مقدمِي، محمد بن احمد بن جنید دقاق، محمد بن إبراهیم سلمِي، محمد بن
اسحاق صاغانِي، محمد بن اسحاق مسیبِي، محمد بن اسماعیل بخارِي، محمد بن حسین بن
ابراهیم معروف به ابن أشکاب صغیر، محمد بن مثنی عنزِي، محمد بن ولید فحام، محمد بن
بشار عبدِي، محمد بن جعفر هذلِي، محمد بن حاتم بن میمون سمین، محمد بن حرب
خولانِي، محمد بن رافع قشیرِي، محمد بن زیاد بن عبیدالله زیادِي، محمد بن سعید
بغدادِي، محمد بن سلمه بن عبدالله مرادِي، محمد بن عباد بن زبرقان مکِي، محمد بن
عباده أسدِي، محمد بن عبدالرحیم قرشِي، محمد بن عبدالله بن اسماعیل رازِي، محمد بن
عبدالملک بن محمد بصرِي، محمد بن عبدالملک بن مروان واسطِي، محمد بن عبید بن
عبدالرحمن طنافسِي، محمد بن عبید بن عبدالملک أسدِي، محمد بن عبیدالله بن یزید
حرانِي، محمد بن عیسی بن قاسم قرشِي، محمد بن عیسی بن نجیح بغدادِي، محمد بن کثیر
عبدِي، بن مرزوق باهلِي، محمد بن موسی حرشِي، محمد بن هشام سدوسِي، محمد بن یحیی
قطان، محمد بن أبِي حاتم أزدِي، محمد بن یزید رفاعِي، محمود بن غیلان عدوِي، مخلد
بن حسن حرانِي، مسدد بن مسرهد أسدِي، مصعب بن عبدالله بن مصعب زبیرِي، نعیم بن
حماد خزاعِي، هارون بن عبدالله بن مروان بزاز، هوذه بن خلیفه ثقفِي، وکیع بن جراح
بن ملیح رؤاسِي، وهب بن بقیه واسطِي، یحیی بن حبیب حارثِي، یحیی بن داود واسطِي،
یحیی بن سعید قطان، یحیی بن عبدالحمید حمانِي، یزید بن سنان قرشِي، یعقوب بن ابراهیم
عبدِي، یوسف بن موسی بن راشد رازِي، احمد بن جعفر قطیعِي، احمد بن خلیل بغدادِي،
احمد بن ولید فحام، احمد بن حماد دولابِي، احمد بن داود ضبِي، احمد بن زیاد سمسار،
احمد بن سعید بن زیاد جمال، حماد بن عباد فرغانِي، احمد بن عبدالله عجلِي، احمد بن
عبیدالله نرسِي، احمد بن عبید صفار، احمد بن عبید نحوِي، ابویعلی احمد بن علِي
موصلِي، احمد بن کثیر واسطِي، احمد بن ملاعب مخرمِي، احمد بن هشام مدائِنِي، احمد
بن یحیی همدانِي، احمد بن یونس ضبِي، احمد بن سهل رزاز، ابراهیم بن جابر بن عیسی،
ابراهیم بن زیاد صائغ، ابراهیم بن عبدالله سعدِي، اسحاق بن بهلول تنوخِي، اسحاق بن
حجاج طاحونِي، إسحاق بن حنبل شیبانِي، اسحاق بن صالح وزان، بشر بن مطر واسطِي، بکر
بن محمد تمیمِي، جابر بن کردِي، حارث بن اسد محاسبِي، حارث بن أبِي اسامه تمیمِي،
حسن بن ثابت تغلبِي، حسن بن شاذان واسطِي، حسن بن مکرم بزار، حسین بن داود بلخِي،
حسین بن محمد حرانِي، حسین بن نصر بغدادِي، خلف بن سالم مخرمِي، زید بن اسماعیل
صائغ، سعید بن مسعود مروزِي، سعدان بن یزید بغدادِي، سعید بن نصر بن عمر اندلسِي،
سعدان بن نصر بن منصور ثقفِي، شعیب بن عبدالحمید واسطِي، شعیب بن عمر ضبعِي، طلیق
بن محمد واسطِي، عبدالرحمن بن ابی حاتم رازِي، عبدالرحمن بن محمد بن منصور حارثِي،
عبدالرحمن بن مرزوق بزورِي، عبدالله بن حسن بن محمد هاشمِي، عبدالله بن محمد بن
ایوب مخرمِي، عبدالله بن روح بن عبدالله مدائنِي، عبدالله بن محمد بن أبِي علِي
بغدادِي، عبدالله بن محمد بن شاکر عنبرِي، عبدالله بن سابور بغوِي، عبدالله بن
محمد معروف به ابن أبِي الدنیا قرشِي، عبدالله بن محمد کرمانِي، علِي بن احمد
جواربِي، علی بن سهل عفافِي، علِي بن شیبه سدوسِي، علِي بن عبدالعزیز بغوِي، علِي
بن أبِي سیف قرشِي، علِي بن معبد بن نوح مصرِي، عمار بن رجاء بن سعد تغلبِي، فضل
بن اسحاق بن حیان بزار، قاسم بن حسن بن یزید همدانِي، قاسم بن سعید تمیمِي، مالک
بن یحیی همدانِي، محمد بن جهم سمرِي، محمد بن حسن بن قتیبه لخمِي، محمد بن حسین
برجلانِي، محمد بن فضل جرجانِي، محمد بن احمد تمیمِي، محمد بن برد انطاکِي، محمد
بن اسلم کندِي، محمد بن ابراهیم خزاعِي، محمد بن اسحاق سراج، محمد بن رزق الله
کلوذانِي، محمد بن رمح سماک، محمد بن سعد عوفِي، محمد بن سعد بن منیع هاشمِي، محمد
بن سلیمان باغندِي، محمد بن عبدالرحمن هروِي، محمد بن عبدالله بن سعید اصفهانِي،
محمد بن سنجر جرجانِي، محمد بن عبدالله بن یزید اعسم، محمد بن عبدالوهاب عبدِي،
محمد بن عثمان بن مخلد تمار، محمد بن علِي بن محرز بغدادِي، محمد بن غالب تمار،
محمد بن مجاشع ثعلبِي، محمد بن مشکان سرخسِي، محمد بن نوح بن عبدالله جندیشاپورِي،
محمد بن یحیی بن ابراهیم بن ولید بن منده، محمد بن یحیی طائِي، محمد بن یزید
واسطِي، محمد بن یعقوب بن محمد شیبانِي، محمد بن یوسف بن عیسی بن طباع، مشرف بن سعید واسطِي، ابوعمران موسی
بن سهل بن عبدالحمید جونِي، هارون بن حمید دهکِي، یحیی بن جعفر بن عبدالله واسطِي،
یحیی بن عباده بن عبیدالله عمرِي، یزید بن عمر بن رزین همدانِي، یزید بن صالح
یشکرِي، یزید بن عمرو غنوِي، یعقوب بن شیبه بن صلت سدوسِي، یعقوب بن محمد
نهرتیرِي، محمد بن عبدالله بن حسن عطار، محمد بن عیسی بن أبِي موسی عطار، محمد بن
ربح بن سلیمان بزاز، عبیدالله بن محمد بن یحیی تسترِي، محمد بن عبدالله بن مهران
دینورِي، حسن بن ثواب تغلبِي، عبید بن محمد بن قاسم وراق، عبید بن مهدِي واسطِي،
مصعب بن عبدالله بن محمد واسطِي، سلمه بن حیان بصرِي، یحیی بن علِي بن عاصم
واسطِي، عبیدالله بن عباس بن ولید شطوِي، محمد بن عمرو مذعورِي و دیگران روایت
نموده اند.(1و 12)
ابو طالب
به نقل از احمد بن حنبل او را حافظ قابل اعتماد و صحیح الحدیث گفته است. إسحاق بن
منصور به نقل از یحیی بن معین می گوید: یزید بن هارون ثقه است. علِي بن مدینِي می
گوید: وی از جمله ثقات است و در جای دیگر گفته است: که من از وی حافط تر ندیدم. عجلی
آورده است: وی ثقه، عابد و ثابت الحدیث است، و در آخر عمر نابینا شده بود. ابو
زرعه به نقل از ابوبکر بن أبِي شیبه گفته است: من از یزید معتمد تر در حفظ حدیث
ندیدم.(2) یحیی بن یحیی نیشابورِي می گوید: در عراق از جمله حفاظ حدیث دو پیرمرد و
دو میانسال است، پیرمردان هُشَیم و یزید بن زُرَیع می باشند، و میانسالان وکیع و
یزید بن هارون هستند، اما یزید بن هارون حافظ تر است. ابوعبدالله حاکم نیشابورِي
او را ثابت گفته است.(1) احمد بن صالح جبلِي می گوید: یزید بن هارون ثقه و ثابت در
حدیث است. عبدالباقی بن قانع بغدادِي او را ثقه و مامون گفته است.(12) یعقوب بن
شیبه سدوسِي او را ثقه خوانده است.(2) ذهبی می گوید: وقتی یزید بن هارون به بغداد
آمد، محدثین و مردم بغداد برای خوش آمدگوئی او محفلِي بزرگی برپا داشتند، و در آن
ازدحام زیادی بود، که نشان از بزرگی و علو مقام علمی او داشت.(3)
امام
ابومحمد بن أبِي حاتم رازِي در کتاب الجرح والتعدیل می نویسد: درباره ابوخالد یزید
بن هارون بن زاذِي سلمِي واسطِي از پدرم پرسیدم. پدرم گفت: او إمام، ثقه و صدرق
است.(5)
ابن عماد
حنبلِي در کتاب شذرات الذهب از وی بنام امام ربانی حافظ یزید بن هارون ابوخالد
واسطِي یادآوری نموده، و از گفتۀ ابن ناصرالدین می نویسد: یزید بن هارون واسطِي
امام، ثقه و قابل اعتماد بوده، و مناقبی بیشماری دارد.(8)
امام محمد
بن حبان بستِي در کتاب تقریب الثقات یزید بن هارون را از جمله ثقات آورده، و می
نویسد: أبوخالد یزید بن هارون بن زَاذِي واسطِي از جمله اتباع تابعین و مولای
بُجَیله بوده، و در سال206 هجری قمری در واسط درگذشته است. او مردی برجسته،
پرهیزگار و از جمله حفاظ حدیث بود، ریش خود را با حناء رنگ می کرد، و در آخر عمر
بینائیش را از دست داده بود.(4)
محمد بن
سعد در کتاب طیقات می نویسد: یزید بن هارون کنیه اش ابوخالد و آزاد کرده و وابستۀ
بنی سلیم و محدثی مورد اعتماد و پر حدیث بوده است. او به سال 118 هجری قمری زاده
شده است، خودش می گفته است: هنگامی که حصین زنده و مقیم شهرک مبارک بود، و احادیث
را برای او می خواندند، که گرفتار فراموشی شده بود، من به طلب حدیث برآمدم، گاهی
هم جریری از من آغاز می کرد، و برای من حدیث می گفت – یا از من می پرسید – احادیث
او را گاهی ناشناخته می دانستند. یزید بن هارون به ماه شوال سال 199 هجری قمری می
گفت: من هشتاد و یک یا هشتاد و دوساله ام. او در هشتاد و هفت یا هشتاد و هشت سالگی
و چند ماه به روزگار خلافت مامون الرشید - خلیفه عباسی – درگذشت.(7)
امام محمد
بن اسماعیل بخاری در تاریخ کبیر آورده است. وفات ابوخالد یزید بن هارون سلمِي
واسطِي را محمد بن مثنی در سال 206 و احمد در سال 208 هجری قمری گفته اند.(10)
امام حافظ
أبِي بکر أحمد بن علِي بن ثابت خطیب بغدادی در تاریخ بغداد آورده است: یزید بن
هارون به بغداد آمد، و در آنجا تدریس حدیث می نمود، اما دوباره به واسط برگشت، و
در آن شهر وفات یافت، او شعر نیز می سرود، و از نمونه اشعار او ابیات زیر می باشد:
دَع عنکَ
مَا قَد مَضَی فِي سَالفِ الزَّمَنِ مِن
نعتِ رَبعِ دیار الحَيِّ وَالدِّمَنِ
واذکر مَسِيرَکَ فِي غَبرَاءَ مُوحِشةٍ
مِن الفَدافِدِ والقیعَان والمِنَنِ (9)
جاجی
خلیفه در کتاب کشف الظنون می نویسد: ابوخالد یزید بن هارون سلمِي واسطِي در سال
206 هجری قمری وفات یافت، و کتب ذیل از جملۀ تالیفات او است: 1 – تفسیر قرآن کریم.
2 – کتاب الفرائض.(6)
منابع و مآخذ:
1 – تهذیب الکمال – جلد سی و دوم – از صفحه 261 الی
صفحه 270 – به شماره 7061 – تالیف حافظ جمال الدین مزی – عربی.
2 -
تهذیب التهذیب - جلد ششم - صفحه 224، 225و 226 – به شماره 9081 – تالیف حافظ ابن
حجر عسقلانی – عربی.
3 –
سیر اعاتم النبلاء – جلد دوم – از صفحه 824 الی صفحه 829 – به شماره 1436 – طبقه
نهم – تالیف امام شمس الدین ذهبی – عربی.
4 –
تقریب الثقات – صفحه 1319 – به شماره 15749 – تالیف امام محمد بن حبان بستی –
عربی.
5 –
الجرح والتعدیل – جلد نهم – صفحه 358 و 359 – به شماره 16912/ 1257 – تالیف ابن
ابی حاتم رازی – عربی.
6 -
کشف الظنون - جلد ششم - صفحه417 – تالیف حاجی خلیفه – عربی.
7 –
طبقات – جلد هفتم – صفحه 324 و 325 – تالیف محمد بن سعد کاتب واقدی – ترجمه دکتر
محمود مهدوی دامغانی – فارسی.
8 –
شذرات الذهب – جلد دوم – صفحه 92 – حوادث سال 206 هجری قمری – تالیف شهاب الدین
ابن عماد حنبلی – عربی.
9 –
تاریخ بغداد – جلد شانزدهم – از صفحه 493 الی صفحه 505 – به شماره 7613 – تالیف
خطیب احمد بن علی بغدادی – عربی.
10 –
تاریخ کبیر – جلد هشتم – قسم دوم از جزء چهارم – صفحه 368 – به شماره 3354 – تالیف
امام محمد بن اسماعیل بخاری – عربی.
11 –
اعلام زرکلی – جزء هشتم – صفحه 190 – حرف یاء - تالیف خیرالدین زرکلی – عربی.
12 –
موسوعة الحدیث – معلومات عن الراوِي – عربِي.
13 - لغت نامه دهخدا - جلد اول - صفحه633 - وجلد
پانزدهم - صفحه23781 – تالیف علامه علی اکبر دهخدا – فارسی.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر