۱۴۰۰ مهر ۳, شنبه

إبراهیم بن طهمان باشانِي هروِي خراسانِي

 

   أبوسعید ابراهیم بن طهمان بن شعبه(شعیب) باشانِي هروی خراسانِي از شاگردان إمام أبوحنیفه بوده است. موصوف در قریه باشان که امروزه معروف به خوشباشان است، از قرای هرات متولد گردید، و بعد در نیشابور سکونت نموده، و باز به بغداد رفت، و از آن جا به مکه انتقال کرد، تا آن که در آن جا در گذشت. نامبرده یکی از بزرگان محدثین و فقها بوده، و صحبت بعضی از تابعان از جمله عمرو بن دینار را در یافته است. إبراهیم بن طهمان هروِي از ابی اسحاق سبیعی، ابی اسحاق شیبانی، عبدالعزیز بن صهیب، ابی جمره نصر بن عمران ضبعی، محمد بن زیاد جمحی، ابی زبیر، اعمش، شعبه، سفیان، حجاج بن حجاج باهلی و جماعتی دیگر حدیث روایت نموده، و از او حفص بن عبدالله سلمی، خالد بن نزار، ابن مبارک، ابوعامر عقدی، محمد بن سنان عوفی، محمد بن سابق بغدادی، سفیان بن سلیم و دیگران روایت نموده اند. ابن مبارک او را صحیح الحدیث گفته، و احمد، ابوحاتم، ابوداؤود، عثمان بن سعید دارمی و صالح بن محمد او را ثقه گفته اند، و اسحاق بن راهویه می گوید: نامبرده صحیح الحدیث، حسن الروایه و ثقه بوده، و زیاد ترین حدیث را در سرزمین خراسان او روایت نموده، و از او کسی بیش تر روایت نکرده است. و یحیی بن أکثم قاضی گفته است: وی از باهوش ترین، مؤثق ترین و دانسته ترین محدثین در خراسان، عراق و حجاز بوده است.

    بخاری در تاریخش آورده است: از محمد بن احمد شنیدم: که می گفت: از ابوعبدالله احمد بن حنبل در بارۀ ابراهیم بن طهمان سؤال کردم، گفت: نامبرده شخص صدوق اللهجه است.

    ذهبی در کتاب الکاشف می نویسد: ابراهیم بن طهمان مکنی به ابوسعید خراسانی از ائمه اسلام بوده است، و از سماک بن حرب، محمد بن زیاد، ثابت و مردمان دیگر حدیث روایت نموده، و از او معن، یحیی بن ابی بکیر، محمد بن سنان عوفی و خلق دیگر روایت کرده اند. نامبرده را احمد و ابوحاتم ثقه گفته اند، اما تعدادی هم از جمله حسین بن ادریس او را ضعیف گفته، و می گوید: در روایات وی اضطراب است. وفات او را خطیب به نقل از ذهلی در سال 158 هجری قمری گفته، و مالک بن سلیمان در سال 168 در مکه آورده است.

  امام محمد بن حبان در کتاب تقریب الثقات می نویسد: ابراهیم بن طهمان مکنی به ابوسعید از جمله اتباع تابعین بوده، و طبق گفته ابن مبارک در سال 160 هجری قمری در مکه وفات یافته است. اما حاجی خلیفه در کتاب کشف الظنون و علامه دهخدا در لغت نامه اش وفات او را در سال  163 هجری قمری نگاشته اند. 

  صاحب کتاب معجم المصنفین آورده است: شیخ، إمام و حافظ ابو سعید إبراهیم بن طهمان و بقولی تهمان هروی بعد نیشابوری و در آخر مکی از علماء و روات حدیث بوده است.

    حافظ ابوالفضل مقدسی در کتاب رجال الصحیحین می نویسد: إبراهیم بن طهمان ابو سعید هروی در نیشابور سکونت اختیار کرد، و بعد به مکه رفت، و در آن جا از محمد بن زیاد، یونس بن عبید، ابو حمزه و حسین معلم حدیث شنید، که آن را بخاری آورده، و نیز مسلم به نقل از حجاج بن حجاج، ابو حصین و ابو زبیر از او حدیث روایت کرده، و بخاری و مسلم هر دو به نقل از ابو عامر عقدی از او حدیث آورده اند، و معن، عبدالله بن مبارک، حفص بن عبدالله، یحیی بن ضریس، محمد بن سابق و یحیی بن بکیر از او حدیث نقل نموده اند. وی در سال 160 هجری قمری وفات نموده است. و ابن ندیم بغدادی او را در شمار بزرگان علماء آورده است.

    حافظ ابوعبدالله شمس الدین ذهبی اسم او را در کتاب تذکرة الحفاظ یاد نموده، و آورده است: إبراهیم بن تهمان هروی بعد نیشابوری از علمای بزرگ خراسان بوده، و او را صفوان بن سلیم و إمام اعظم ابو حنیفه(رح) یاد آوری نموده اند.

    إسحاق بن راهویه می گوید: او صحیح الحدیث است، و در خراسان مانند او کسی آگاه به علم حدیث و ثقه نبوده است. و ابو حاتم او را مرجئی گفته است. و أحمد می گوید: مرجئی بوده، و بر جهمیه سخت می گرفته است.

    ابو زرعه می گوید: در نزد أحمد بن حنبل نشسته بودم، ذکر إبراهیم بن طهمان به میان آمد، إمام أحمد تکیه کرده بود، نشست، و گفت: سزوار نیست، که در باره أی صالحان گفتگو کنیم، و تکیه کرد.  إبراهیم بن طهمان در آخر عمر به مکه اقامت نمود، و در سال 163 هجری قمری وفات یافت. خطیب وفات او را در سال 158 هجری قمری گفته،  و درست همان است، که وفات او در سال 163 هجری قمری بوده است. والله أعلم.

   حافظ سمعانی در باره باشانی در کتاب الانساب آورده، که این نسبتی است به باشان و آن قریه أی است از قریه های هرات و از بزرگان این قریه یکی هم ابو سعید إبراهیم بن طهمان خراسانی است، که از اهالی هرات و از همین قریه بوده است، موصوف در هرات زاده شد، و در نیشابور رشد کرد، و در طلب علم مسافرت ها نموده، و او جماعتی از تابعین را ملاقات نمود، و از ایشان اخذ علم کرد، که از جمله ایشان عبدالله بن دینار از موالی ابن عمر(رض)، ابی زبیر، محمد بن مسلم مکی ، عمر بن دینار، أبی حازم أعرج، أبی إسحاق سبیعی، یحیی بن سعید انصاری، سماک بن حرب، ثابت بنانی، موسی بن عقبه و مردمان زیادی دیگر می باشند، و از نامبرده إمام أعظم ابو حنیفه نعمان بن ثابت، عبدالله بن مبارک، سفیان بن عیینه، خالد بن زیاد، وکیع بن جراح، ابو معاویه ضریر، عبدالله بن مهدی و مردمانی دیگر روایت نموده اند، وی به مکه انتقال نمود، و تا آخر عمر در آن جا سکونت کرد. غسان بن سلیمان حکایت می کند، و می گوید: إبراهیم بن طهمان شخصیتی خوش خلق، کار گشا و سخی النفس بود، و مردم را زیاد طعام می داد، و مهمانی می کرد، و دوستانش را نمی گذاشت مگر این که با او طعام بخورند. غسان بن سلیمان می گوید: ما در دو قریه جدا زنده گی می کردیم، و وقتی به ملاقات او می رفتم، راضی نمی شد، مگر این که با او طعام بخورم، و او شیخ فراخ دلی بود، و قریه اش باشان از دهی که من زنده گی می کردم، یک فرسخ فاصله داشت.

   عثمان بن سعید می گوید: إبراهیم بن طهمان هروی مردی ثقه در حدیث بود، و همیشه ائمه حدیث احادیث او را شاهد می آوردند، و به آن رغبت نشان می دادند، و ثقه می شمردند.

    أحمد بن سیار می گوید: از إسحاق بن إبراهیم شنیدم، که می گفت: آن إبراهیم بن طهمان را که در مرو می شناختم، همانی نبود، که در نیشابور شناختم، و از آن روی از وی روایت نکردم، یعنی به واسطه این که رأی ارجاء(مرجئه) داشت.

    ابو زرعه رازی روایت نموده، و می گوید: از أحمد بن حنبل شنیدم: در نزد وی ذکر إبراهیم بن طهمان به میان آمد، و او بر بالشتی تکیه کرده بود، خود را راست کرد، و بنشست، و گفت: سزاوار نیست در باره صالحان گفتگو کنیم، و بعد إمام أحمد بن حنبل تکیه کرد. و بعد می گوید: أحمد بن حنبل گفت: مردی از اصحاب عبدالله بن مبارک برایم گفته است: من عبدالله بن مبارک را در خواب دیدم، و به همراهش مردی با هیبت بود، گفتم: این مرد به همراه تو کیست؟ گفت: آیا او را نمی شناسی؟ او سفیان ثوری است. گفتم: از کجا می آئید؟ گفت: ما همه روزه به زیارت إبراهیم بن طهمان می رویم، گفتم:  محل ملاقات شما کجاست؟ گفت: دارالصدیقین، سرای یحیی بن زکریا. وفات او را در سال 163 هجری قمری در مکه گفته اند، خداوند او را عفو کند. و سمعانی صاحب کتاب الانساب را گمان بر این است، که ابوالعباس عیسی بن محمد بن عیسی بن عبدالرحمن بن سلیمان مروزی طهمانی نویسنده معروف از اولاد إبراهیم بن طهمان بوده است، و می گوید: او إمام در علم لغت است، و خود، پدران و فرزندانش از اشراف خراسان بوده اند.

    در کتاب معجم البلدان آمده است: باشان با شین معجمه قریه أی از قرای هرات است، که ابو عبید أحمد بن محمد هروی صاحب کتاب الغریبین و ابو سعید إبراهیم بن طهمان خراسانی از اهل هرات و از قریه باشان می باشند. إبراهیم بن طهمان جماعتی از تابعین منجمله عمرو بن دینار را ملاقات نموده، و در سال 163 هجری قمری در مکه وفات یافته است.

    استاد عبدالحی حبیبی در کتاب افغانستان بعد از اسلام می نویسد: إبراهیم بن تهمان هروی عالم خراسان که از قریه باشان بود، و در سال 163 هجری قمری مطابق سال 779 میلادی در مکه وفات یافت، و احادیثی از او در کتب صحاح روایت گردیده، یکی از بزرگان حدیث هرات و از اساتیذ مدرسه خراسان و استاد عبدالله بن مبارک مروزی و دیگر محدثان مشهور بوده است.  آثار وی عبارت اند ار: 1 -- تفسیر قرآن مجید. 2 --  کتاب سنن در فقه. 3 --  کتاب العیدین.4 --  کتاب المناقب. و مصنفات حدیث او را طاهر بن یحیی مختصر کرده است.

تهذیب التهذیب جلد اول صفحه 147 و 148

الکاشف جزء اول صفحه 40

تقریب الثقات صفحه 140

لغت نامه دهخدا جلد اول صفحه 298 به نقل از ابن ندیم

کشف الظنون حاجی خلیفه جلد پنجم صفحه 5

معجم البلدان جلد دوم صفحه 322 

معجم المصنفین جزء سوم از صفحه 166 تا صفحه 169 

افغانستان بعد از اسلام صفحه 773

هیچ نظری موجود نیست:

ارسال یک نظر

إبراهیم بن عبدالله هروی:

  -     حافظ استاد أبوإسحاق إبراهیم بن عبدالله بن حاتم هروِي ساکن بغداد شخصیتی متکلم، قارِي، صدوق و یکی از مشاهیر محدثین بوده، و اصل او از ه...