إمام
حافظ و حجت محمد بن خازم تَمِيمِي سَعدِي کُوفِي معروف به أبومُعاویه ضریر(نابینا)
از موالی خاندان سعد بن زید مناة بن تمیم و یکی از اعلام علمای حدیث بوده است.
نامبرده در سال 113 هجری قمری مطابق سال 731 میلادی متولد گردید و مردی نابینا
بود. وی در کوفه و بغداد زندگی نموده، با هارون الرشید خلیفه عباسی ملاقات داشته،
هارون الرشید او را با کمال بزرگی قدر کرده، و به او انعام داده است. و او مورد
احترام امین و مامون پسران خلیفه نیز بوده است. أبومعاویه ضریر در آخر ماه صفر یا
اول ربیع الاول سال 195 هجری قمری مطابق سال 810 میلادی در کوفه وفات یافت. می
گویند او پیرو مذهب مرجئه بوده است.(1، 6، 9، 11 و 12)
موصوف از أبان بن عبدالله بجلِي، إبراهیم بن
طهمان هروِي، إبراهیم بن عبدالله بن محمد عنسِي، أجلح بن عبدالله کندِي، إسحاق بن
عبدالله بن زید انصارِي، اسرائیل بن یونس سبیعِي، إسماعیل بن أبِي خالد بجلِي،
اسماعیل بن سمیع حنفِي، إسماعیل بن قیس قیسی، اسماعیل بن مسلم عبدِي، إسماعیل بن
مسلم مکِي، أفلح بن حمید بن نافع انصارِي، أبِي بُرده بُرید بن عبدالله بن إبِي
برده بن أبِي موسی أشعرِي، بَشَّار بن کدام، جعفر بن بُرقان کلابِي، جُوَیبر بن
سعید بلخِي، حارثه بن أبِي الرّجال انصارِي، حَجَّاج بن أرطاة نخعِي، حجاج بن
دینار اشجعِي، حجاج بن محمد مصیصِي، حسن بن سالم أشجعِي، حسن بن عمرو فُقَیمِي،
حماد بن أسامه بن زید قرشِي، حماد بن مالک أشجعِي، حمزه بن حبیب زیات، حمید بن
عبدالرحمن رؤاسِي، خالد بن إلیاس بن صخر قرشِي، داود بن ابی هند قشیرِي، ذکوان
ابوصالح سمان، ربعی بن حراش عنسِي، زائده بن قدامه ثقفِي، أبوعمرو زبان بن علاء
مازنِي، زکریا بن ابی زائده وادعِي، زیاد بن سعد بن عبدالرحمن خراسانِي، زیاد بن
مخراق مزنِي، زیاد بن ابی مغیره، زید حجام، سرِي بن یحیی شیبانِي، سعد بن سعید
انصارِي، سعد بن طارق اشجعِي، سعید بن طَرِيف إسکاف، سفیان بن سعید ثورِي، سلام بن
صبیح مدائنِي، سلیمان بن فیروز شیبانِي، سلیمان بن مهران أعمش، سهیل بن أبِي صالح
سمان، شبیب بن شَیبه بن عبدالله تمیمِي، شعبه بن حجاج بن ورد عتکِي، شقیق بن سلمه
اسدِي، شیبان بن عبدالرحمن تمیمِي، صلت بن بهرام تمیمِي، طریف ابی سفیان سعدِي،
طلحه بن نافع قرشِي، طلحه بن عبدالله قرشِي، عاصم بن أبِي النجود اسدِي، عاصم بن
سلیمان أحول، عبدالرحمن بن إسحاق کُوفِي، عبدالرحمن بن أبِي بکر بن أبِي مُلَیکه،
عبدالرحمن بن زیاد بن أنعُم أفریقِي، عبدالرحمن بن عبدالله بن عبید بصرِي،
عبدالرحمن بن عمرو اوزاعِي، عبدالعزیز بن عمر بن عبدالعزیز بن مروان قرشِي،
عبدالله بن إدریس أودِي، عبدالله بن حارث انصارِي، عبدالله بن بریده أسلمِي،
عبدالله بن عبید لیثِي، عبدالله بن عطاء طائفِي، عبدالله بن معاویه بن قطاف
نهشلِي، عبدالله بن نمیر همدانِي، عبدالله بن یزید عدوِي، عبدالملک بن میسره
فزارِي، عبدالملک بن سعید بن حیان بن ابجر همدانِي، عبدالملک بن عبدالعزیز بن جریج
مکِي، عبدالواحد بن أیمن مخزومِي، عبده بن ابی لبابه اسدِي، عبید بن حسن مزنِي،
عبیده بن معتب ضبِي، عبیدالله بن عمر عمرِي، عبیدالله بن ولید وَصَّافِي، عُتبه بن
حُمید ضَبِّي، أبِي العُمَیس عتبه بن عبدالله مسعودِي، عطیه بن حارث همدانِي، عقبه
بن عبید طائِي، عمر بن راشد یَمَامِي، عمر بن نافع قرشِي، أبِي إسحاق عمرو بن
عبدالله سبیعِي، عمرو بن مسلم، عمرو بن میمون بن مهران جزرِي، أبِي بُرده عمرو بن
یزید، عمیر بن عرفجه فائشِي، عنبسه بن عمار دوسِي، عوام بن حوشب شیبانِي، عوسجه بن
رماح کوفِي، فَرَج بن فضاله تنوخِي، فطر بن خلیفه مخزومِي، فضل بن یزید بجلِي،
قطبه بن عبدالعزیز أسدِي، قنان بن عبدالله نَهمِي، لیث بن سعد فهمِي، لیث بن أبِي
سُلَیم قرشِي، مالک بن مِغوَل بجلِي، محرز بن عبدالله جزرِي، محمد بن اسحاق بن
یسار قرشِي، محمد بن بکیر حضرمِي، محمد بن أبِي حفصه بصرِي، محمد بن خالد ضبی،
محمد بن ابی ذئب عامرِي، محمد بن زید عبدِي، محمد بن سائب کلبِي، محمد بن سهل
أنصارِي، محمد بن سُوقه غنوِي، محمد بن شریک مکِي، محمد بن شهاب زهرِي، محمد بن
شیبه بن نعامه ضبِي، محمد بن عمرو لیثِي، محمد بن ابی فدیک دیلِي، محمد بن نمیر
همدانِي، مختار بن منیع ثقفِي، مِسحاج بن موسی ضَبِي، مسعر بن کدام عامرِي، مسعود
بن مالک أسدِي، مسلم بن صبیح همدانِي، معروف بن واصل سعدِي، مفضل بن فضاله
قتبانِي، منصور بن زاذان واسطِي، منصور بن معتمر سلمِي، موسی بن عبدالله جهنِي،
موسی بن قیس حضرمِي، موسی بن مسلم صغیر، ابوحنیفه نعمان بن ثابت تیمِي، نعمان بن
عبدالسلام تیمِي، هشام بن حسان أزدِي، هشام بن سلیمان مخزومِي، هشام بن عروه
أسدِي، هلال بن عامر مُزَنِّي، هلال بن میمون رَملِي، هلال بن أبِي میمونه قرشِي،
واصل بن سائب رقاشِي، وضاح بن عبدالله یشکرِي، وکیع بن جراح رؤاسِي، یحیی بن سعید
انصارِي، یحیی بن سعید قطان، یحیی بن أبِي عمرو شیبانِي، یزید بن زیاد بن أبِي
جَعد أشجعِي، یزید بن مردانیه قرشِي، یوسف بن صهیب کندِي، أبِي إسحاق شیبانِي،
أبِي رجاء جزرِي، أبِي مالک أشجعِي و عده أی دیگر حدیث روایت نموده، و از او پسرش
إبراهیم بن أبِي معاویه ضَریر، إبراهیم بن بشار رمادِي، ابراهیم بن حسین بن علی
معروف به ابن دیزیل همدانِي، إبراهیم بن خالد کلبِي، إبراهیم بن زیاد بغدادِي،
إبراهیم بن سعید جوهرِي، إبراهیم بن عبدالله هروِي، ابراهیم بن مجشر بن معدان
کاتب، إبراهیم بن محمد سعدِي، ابراهیم بن موسی تمیمی، ابراهیم بن نصر کندِي،
ابراهیم بن یوسف حضرمِي، أحمد بن إبراهیم دورقِي، أحمد بن أشکاب حضرمِي، أحمد بن
بدیل یامِي، أحمد بن بکار بن زید قرشِي، أحمد بن جعفر وکیعِي، أحمد بن حرب موصلِي،
أحمد بن حنبل شیبانِي، أحمد بن أبِي الحوارِي غطفانِي، احمد بن رشد بن خیثم
هلالِي، أحمد بن زهیر بن حرب نسائِي، أحمد بن أبِي سریج نهشلِي، أحمد بن سنان
قطان، أحمد بن أبِي شُریح رازِي، أحمد بن عبدالله بن یونُس تمیمِي، أحمد بن
عبدالجبار عطاردِي، أحمد بن عمر وَکِيعِي جَلَّاب، احمد بن عمرو بن ضحاک شیبانِي،
احمد بن محمد بن حسین مزنِي، احمد بن محمد
بن هارون بغدادِي، أحمد بن منیع بغوِي هروِي، احمد بن هشام بن بهرام
مداینِي، احمد بن یحیی جلاب، أسد بن موسی أموِي، إسحاق بن أبِي إسرائیل مروزِي،
إسحاق بن إبراهیم بن عباد دبرِي، إسحاق بن إبراهیم بن موسی هروِي، إسحاق بن
إبراهیم بن حبیب بن شهید شهیدی، إسحاق بن إسماعیل طالقانِي، اسحاق بن حجاج
طاحونِي، إسحاق بن راهویه مروزِي، اسحاق بن عیسی بغدادِي، إسحاق بن أبِي فروة
مروزِي، إسحاق بن موسی أنصارِي، إسماعیل بن إبراهیم کرابیسی، إسماعیل بن إبراهیم
بن بسام ترجمانِي، إسماعیل بن إبراهیم هذلِي، إسماعیل بن سالم صائغ، إسماعیل بن
علیه أسدِي، اسماعیل بن قتیبه بن عبدالرحمن سلمِي، ایوب بن حسان واسطِي، بشر بن
حارث بن عبدالرحمن معروف به بشر حافِي، بشر بن خالد عسکرِي، بِشر بن عمر زهرانِي،
جریر بن عبدالحمید ضبِي، جعفر بن سریع کوفی، جعفر بن محمد فریابِي، حاتم بن
اسماعیل حارثی، حارث بن ابی اسامه تمیمِي، حامد بن محمود بن حرب نیشابورِي، حجاج
بن منهال أنماطِي، حسن بن حماد سجاده، حسن بن ربیع بورانِي، حسن بن عَرَفه عبدِي،
حسن بن محمد زعفرانِي، حسن بن محمد بن علی سرخسی، حسین بن جنید دامغانِي، حسین بن
جنید بن ابی جعفر بغدادِي، حسین بن حسن بن حرب سلمِي، حسین بن حریث خزاعِي، حسین
بن علی جعفِي، حسین بن منصور نیشابورِي، حفص بن عمر دورِي، حفص بن غیاث نخعِي، حکم
بن موسی بغدادِي، حماد بن أسامه بن زید قرشِي، حمزه بن قاسم بن عبدالعزیز امام،
حیان بن بشر أعور، خالد بن مخلد قطوانِي، خضر بن محمد بن شجاع جزرِي، خلف بن سالم
مَخرمِي، خلف بن ولید جوهرِي، داود بن سلیمان دقاق، داود بن عمرو ضبِي، ربیع بن
ثعلب مروزِي، زکریا بن عدی تمیمی، ابوخیثمه زُهیر بن حرب حرشِي، زیاد بن ایوب
طوسی، سریج بن نعمان جوهری، سریج بن یونس مروروذِي، سعدان بن نصر بَزَّاز، سعید بن
سلیمان ضبِي، سعید بن عبدالرحمن قرشِي، سعید بن محمد جرمِي، سعید بن منصور
خراسانِي، سعید بن نصیر دورقِي، سعید بن یحیی بن أزهر واسطِي، سعید بن یحیی اموی،
سفیان بن وکیع رؤاسِي، سلام بن سلیم حنفِي، أبوسائب سَلم بن جُناده سوائِي، سلم بن
مغیره أزدِي، سلمه بن جناده همدانِي، سلیمان بن احمد طبرانِي، سلیمان بن ایوب
بصرِي، سلیمان بن جناده همدانِي، سلیمان بن حیان جعفرِي، سلیمان بن داود عتکِي،
أبوداود سلیمان بن داود بن جارود طیالسِي، سلیمان أعمش، سنید بن داود مصیصِي، سهل
بن خلیفه خزاعِي، سهل بن زَنجَلَه رازِي، سهل بن عثمان عَسکرِي، سوید بن سعید بن
سهیل بن شهریار هروی، شجاع بن مخلد فلاس، شریک بن عبدالله بن حارث قاضِي، شعبه بن
حجاج بن ورد عتکِي، شیبان بن فروخ حبطِي، صالح بن بشر قرشِي، صالح بن عبدالله
ترمذِي، صدقه بن فضل مَروَزِي، طُلَیق بن محمد بن سَکَن واسطِي، عباد بن عباد
مهلبِي، عباس بن ولید خلال، عباس بن یزید بحرانِي، عبدالحمید بن صالح برجمِي،
عبدالرحمن بن ابراهیم معروف به دحیم قرشِي، عبدالرحمن بن ابی حاتم رازِي،
عبدالرحمن بن صالح ازدِي، عبدالرحمن بن محمد بن سلام جمحِي، عبدالرحمن بن محمد بن
سلام طرسوسی، عبدالرحیم بن سلیمان کنانِي، عبدالرزاق بن همام حمیرِي، عبدالسلام بن
صالح هروِي، عبدالله بن احمد شیبانِي،
عبدالله بن احمد بن زکریا تمیمِي، عبدالله بن اسماعیل هبارِي، عبدالله بن إدریس
أودِي، عبدالله بن جعفر بن غیلان قرشِي، عبدالله بن داود خریبي، عبدالله بن زبیر
بن عیسی بن عبیدالله حمیدِي، عبدالله بن سعید کندِي، عبدالله بن عِمران اصفهانِي،
ابوبکر عبدالله بن محمد معروف به عبدالله بن أبِي شیبه عبسی، عبدالله بن عمر بن
محمد قرشِي، عبدالله بن عمرو سعدِي، عبدالله بن عون هلالِي، عبدالله بن مبارک
حنظلِي، عبدالله بن محمد ضعیف، عبدالله بن محمد بن علی قضاعِي، عبدالله بن محمد بن
یحیی طرسوسِي، عبدالله بن محمد بن رومی یمامِي، عبدالله بن نمیر همدانِي، عبدالله
بن هاشم عبدِي، عبدالله بن یوسف کلاعِي، عبدالملک بن عبدالعزیز بن جریج مکِي،
عبدالملک بن مروان رقِي، عبدالوهاب بن عبدالحکم نسائِي، عبدالوهاب بن عبدالمجید
ثقفِي، عبده بن سلیمان کوفِي، عبید بن یعیش محلمِي، عبیدالله بن سعید یشکرِي،
عبیدالله بن عمر جشمِي، عثمان بن محمد بن أبِي شیبه عبسِي، عصمه بن متوکل حنفِي،
علی بن جعد جوهرِي، علی بن حجر سعدِي، علی بن حرب طائِي، علی بن حسن حضرمِي، علی
بن حسین بن إشکاب عامرِي، علی بن حسن بن محمد دقاق، علی بن حمزه کسائِي، علی بن
خشرم مروزِي، علی بن سلمه بن عقبه قرشِي، علی بن شعیب سمسار، علی بن عبدالله بن
مدینِي، علی بن محمد طنافِسِي، علی بن مسلم طوسِي، علی بن معبد عبدِي، علی بن
میمون رقِي، علی بن هیثم بن عثمان بغدادِي، عمرو بن علی صیرفِي، عمر بن محمد بن
حسن بن زبیر أسدِي، عمران بن میسره منقرِي، عمرو بن علی فلاس، عمرو بن عون واسطِي،
عمرو بن محمد ناقد، عیاش بن ولید رقام، فروة بن معدِي کرب کندِي، فضل بن صباح
سمسار، قاسم بن سعید بن مُسَیَّب بن شَریک، قاسم بن سلام هروِي، قتیبه بن سعید
بغلانِي، قیس بن ربیع اسدِي، مؤمل بن هشام یشکرِي، مجاهد بن موسی ختلِي، محمد بن
آدم مِصِّيصِي، محمد بن أبان بن وزیر بلخِي، محمد بن إدریس شافعِي، محمد بن اسحاق
سراج، محمد بن إسماعیل بن إبراهیم معروف به ابن علیه، محمد بن إسماعیل بخارِي،
محمد بن إسماعیل بن بَحتَرِي حَسَّانِي، محمد بن إسماعیل بن سَمُرَه أحمَسِي، محمد
بن اسماعیل صائغ، محمد بن بشر عبدِي، محمد بن بکار هاشمِي، محمد بن بکر بن عثمان
برسانِي، محمد بن جعفر فیدِي، محمد بن حاتم زمِي، محمد بن حاتم بن میمون سمین،
محمد بن حجاج ضبِي، محمد بن حسان بن خالد ضبِي، محمد بن حسان بن فیروز شیبانِي،
محمد بن حماد طهرانِي، محمد بن حماد ابیوردِي، محمد بن حیان بغوِي هروِي، محمد بن
زیاد هاشمِي، محمد بن سعد بن منیع هاشمِي، محمد بن سعید معروف به ابن الأصفهانِي،
محمد بن سعید بن غالب بغدادِي، محمد بن سلیمان أنبارِي، محمد بن سلیمان یشکرِي،
محمد بن سلام بِيکَندِي، محمد بن صباح دولابِي، محمد بن صباح بن سفیان جرجرائِي،
محمد بن صلت ثورِي، محمد بن صلت أسدِي، محمد بن طَرِيف بجلِي، محمد بن علاء
همدانِي، محمد بن عبدالجبار سلمِي، محمد بن عبدالله بن عمار موصلِي، محمد بن
عبدالله بن مبارک مُخَرَّمِي، محمد بن عبدالله بن نُمَیر همدانِي، محمد بن
عبدالعزیز بن أبِي رِزمه، محمد بن عبید بن سفیان، پدر أبِي بکر بن أبِي الدنیا،
محمد بن عبید مُحاربِي، محمد بن عثمان بن ابی شیبه، أبوکُریب محمد بن علاء، محمد
بن عیسی بن سوره ترمذِي، محمد بن عیسی بن طَبَّاع، محمد بن عیسی بغدادِي، محمد بن
فضل بن نظیف جرجانِي، أبوموسی محمد بن مثنی عنزِي، محمد بن مجاشع بن محمد ثعلبِي،
محمد بن نصر بن حجاج مروزِي، محمد بن هشام طالقانِي، محمد بن هشام بن بختری مروزی،
محمد بن یحیی بن ابی حزم، محمد بن یحیی بن ضریس فیدِي، محمد بن یحیی بن أبِي عمر
عدنِي، محمد بن یزید مقابرِي، محمد بن یزید واسطِي، محمد بن یوسف فریابِي، محمود
بن آدم مروزِي، محمو بن خداش طالقانِي، محمود بن غیلان عدوِي، مَخلَد بن خالد
شَعِيرِي، مرداس بن محمد أشعرِي، مُسَدَّد بن مُسَرهَد أسدِي، معاویه بن حفص
شعبِي، معلی بن منصور رازِي، مهدِي بن جعفر زاهد، موسی بن ابراهیم انصارِي، موسی
بن اسماعیل تبوذکِي، موسی بن سندي جرجانِي، نعیم بن حماد خزاعِي، نوح بن حبیب
قومسِي، هارون بن إسحاق هَمدانِي، هارون بن عبدالله بزاز، هارون بن محمد بن
عبدالله معروف به هارون الرشید خلیفه عباسی، هاشم بن قاسم لیثی، هدبه بن عبدالله
مروزِي، أبوالولید هشام بن عبدالملک طیالسِي، هشام بن عمار سلمِي، هشام بن یونس
تمیمِي، هَنَّاد بن سَرِي تمیمِي، وضاح بن یحیی نهشلِي، وکیع بن جراح رؤاسِي، ولید
بن شجاع سکونِي، وَهب بن بَقِيَّه، یحیی بن آدم بن سلیمان اموِي، یحیی بن ایوب
مقابرِي، یحیی بن جعفر بیکندِي، یحیی بن حَسَّان تِنِّیسِي، یحیی بن زکریا
همدانِي، یحیی بن سعید قَطَّان، یحیی بن معین، یحیی بن موسی بلخِي، یحیی بن یحیی
نیشابورِي، یحیی بن یوسف زمِي، یزید بن خالد همدانِي، یزید بن مهران اسدِي، یعقوب
بن إبراهیم دَورقِي، یعقوب بن حمید بن کاسب مدنِي، یعقوب بن کعب بن حامد حلبِي،
یعلی بن عبید طنافسِي، یوسف بن بهلول تمیمِي، یوسف بن عدی بن زریق تیمِي، یوسف بن
عیسی مروزِي، یوسف بن موسی قَطَّان، یونس بن بکیر بن واصل شیبانِي و تعدادی دیگر
دوایت کرده اند.(1، 2 و 13)
أحمد بن شعیب نسائِي می گوید: ابومعاویه ضریر
ثقه است. عبدالله پسر امام أحمد بن حنبل می گوید: از پدرم شنیدم، که گفت:
ابومعاویه ضریر حافظ قرآن بود. أبویعلی خلیلِي می گوید: أبومعاویه ضریر ثقه و متفق
علیه می باشد. دارقطنِي گفته است: أبومعاویه ضریر از ثقات بلند پایه می باشد. علی
بن مدینِي او را ثقه خوانده است. یحیی بن معین می گوید: ابومعاویه ضریر ثابت ترین
یاران أعمش بعد از سُفیان و شعبه بوده است. و باز می گوید: ابومعاویه می گفت: من
هزار و ششصد حدیث از اعمش را حفظ نمودم. محمود بن غیلان می گوید: از شبابه بن سوار
شنیدم، که می گفت: ابومعاویه به مجلس درس شعبه بن حجاج آمد، شعبه گفت: یا
ابامعاویه! فلان حدیث را از اعمش شنیدی؟ گفت: بلی، شعبه گفت: این دوست اعمش است،
او را بشناسید. ابوزرعه دمشقِي می گوید: از ابونعیم شنیدم، که می گفت: ابومعاویه
به مدت بیست سال به همراه اعمش بود. احمد بن عمر وکیعِي می گوید: من کسی را سراغ
ندارم، که به حدیث اعمش از ابومعاویه دانسته تر باشد. أبوعبدالله حاکم نیشابورِي می گوید: أبومعاویه
ضریر حافظ ترین اصحاب أعمش بوده است.عِجلِي می گوید: ابومعاویه کوفی ثقه بوده، اما
در وی ارجاء دیده می شود، و درباره وی حرفی نیست. یعقوب بن شیبه سدوسِي می گوید:
ابومعاویه ثقه است، اما گاهی تدلیس می کرده، و بر وی آثار مذهب مرجئه دیده می شود،
و به همان جهت وکیع در جنازۀ او حاضر نشد. ابوعبید آجرِي به نقل أبِي داود
سجستانِي می گوید: ابومعاویه ضریر وابسته به مذهب مُرجئه بود، و در جای دیگر گفته
است: او رئیس مذهب مرجئه در کوفه بوده است.(1، 2، 6 و 13)
أبومحمد عبدالرحمن بن أبِي حاتم رازِي در کتاب
الجرح والتعدیل آورده است: از پدرم شنیدم، که می گفت: ثابت ترین مردم در حدیث أعمش
ثورِي و بعد از وی أبومعاویه ضریر و بعد از وی حفص بن غیاث می باشند.(3)
إملم محمد بن حبان بستی در کتاب تقریب الثقات
ابومعاویه ضریر را در شمار ثقات آورده، و می نویسد: محمد بن خازم سعدِي تمیمِي
معروف به ابومعاویه ضریر از موالی، از اتباع تابعین و از اهالی کوفه می باشد.
موصوف در سال 195 هجری قمری درگذشته است. نامبرده حافظی قابل اعتماد، اما پیرو
مرجئه بوده است.(4)
إمام محمد بن إسماعیل بخاری در تاریخ کبیر
آورده است: محمد بن خازم کوفِي سعدِي تمیمِي معروف به ابومعاویه ضریر از یاران
شیبانِي و أعمش بوده است. موصوف در سال 113 هجری قمری متولد و در سال 195 هجری
قمری وفات یافته است.(5)
محمد بن سعد در کتاب طبقات می نویسد:
أبومعاویه ضریر نامش محمد و پسر خازم و وابستۀ خاندان عمرو بن سعد بن زید مناة بن
تمیم است، که خویشاوندان سُعَیر بن خِمس هم بوده اند، او محدثِي مورد اعتماد و پر
حدیث بوده، و گاه احادیث را با حذف اسناد از گفتۀ راوی نخستین نقل می کرده است، او
پیرو مرجئه بوده است، و به سال 195 هجری قمری در کوفه درگذشته است، وکیع در جنازه
او شرکت نکرده است.(7)
امام شمس الدین ذهبی در کتاب سیر اعلام
النبلاء می نویسد: هارون الرشید خلیفه عباسی
بر ابومعاویه احترام می کرد، و او را بزرگ می شمرد. می گویند: ابومعاویه با
هارون الرشید طعام خورد، هارون الرشید بر دستان وی آب ریخت تا او دستان خود را
بشوید، و برایش مقدار زیادی طلا انعام
داد.(6)
خطیب ابوبکر احمد بن علی بغدادی به روایت از
قاسم بن سعید بن مسیب در تاریخ بغداد می نویسد: من ابومعاویه محمد بن خازم را در
بغداد دیدم، که برای مردم حدیث می گفت. ابوبکر برقانی از ابوالفضل محمد بن عبدالله
بن خمیرویه هروی و او از حسین بن ادریس و او از ابن عمار و او از ابومعاویه روایت
نموده، که می گوید: اهالی خراسان به نزد اعمش آمدند، تا از وی حدیث بشنوند، اما
امکان پیدا نکردند، و باز به نزد شعبه آمدند، تا او برایشان از اعمش حدیث بگوید،
می گوید: اما شعبه برای شان حدیث نگفت، تا من را در آن مجلس به همراهش نشاند، و می
گفت: یا ابا معاویه! آیا چنین و چنین نیست؟ و من می گفتم: بلی، و او برای شان حدیث
می گفت. ابن عمار می گوید: راوی از طرح این مطلب اراده داشته است، که ابومعاویه در
حدیث اعمش ثابت تر است از شعبه.(8)
أحمد بن حنبل، یحیی بن معین و عده أی دیگر می
گویند: ابومعاویه ضریر در سال 113 هجری قمری زاده شده است. محمد بن عبدالله بن
نمیر وفات او را در سال 194 هجری قمری گفته است، و علی بن مدینی، خلیفه بن خیاط و
کسانی دیگر وفات او را در سال 195 هجری قمری گفته اند. و بعضی هم گفته اند: وفاتش
در ماه صفر یا اول ربیع الاول بوده است.(1 و10)
منابع
و مآخذ:
1 –
تهذیب الکمال – جلد بیست و پنجم – از صفحه 123 الی صفحه 133 – به شماره 5173 –
تالیف حافظ جمال الدین مزی – عربی.
2 –
تهذیب التهذیب – جلد پنجم – صفحه 83، 84 و 85 – به شماره 6884 – تالیف حافظ ابن
حجر عسقلانی – عربی.
3 –
الجرح والتعدیل – جلد هفتم – صفحه 330 و 331 – به شماره12903/1360 – تالیف
عبدالرحمن بن ابی حاتم رازی – عربی.
4 –
تقریب الثقات – صفحه 1060 – به شماره 12375 – تالیف امام محمد بن حبان بستی –
عربی.
5 –
تاریخ کبیر – جلد اول – صفحه 74 – به شماره 191 – تالیف امام محمد بن اسماعیل
بخاری – عربی.
6 –
سیر اعلام النبلاء – جلد دوم – صفحه 725، 726 و 727 به شماره 1338 – تالیف امام
شمس الدین ذهبی – عربی.
7 –
طبقات – جلد ششم – صفحه 851 – تالیف محمد بن سعد کاتب واقدی – ترجمه دکتر محمود
مهدوی دامغانی – فارسی.
8 –
تاریخ بغداد – جلد سوم – از صفحه 134 الی صفحه 146 – به شماره 756 – تالیف خطیب
ابوبکر احمد بن علی بغدادی – عربی.
9 –
الأنساب – جلد سوم – صفحه 255 – حرف سین – تالیف امام ابوسعد عبدالکریم سمعانِي –
عربی.
10 - طبقات خلیفه بن خیاط – طبقه نهم – صفحه 170 –
تالیف أبِي عمرو خلیفه بن خیاط عصفرِي – عربی.
11
– اعلام زرکلی – جلد ششم – صفحه 112 – حرف میم – تالیف خیرالدین زرکلی – عربی.
12
– تیسرالقاری – جلد پنجم – صفحه 192 – تالیف مولانا نورالحق دهلوی – فارسی.
13 – سایت موسوعة الحدیث – معلومات عن الراوِي –
عربی.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر