إمام
أبوعبدالله محمد بن سَلَام بن فَرَج سُلَمِي بُخارِي بِيکَندِي یا بَاکِندِي یکی
از ائمه حفاظ، عالمی ناقد و محدث بزرگ ماوراءالنهر در روزگارش بوده است. وی در سال
160 هجری قمری مطابق سال 777 میلادی متولد گردید، و در روز یکشنبه هفتم ماه صفر
سال 225 هجری قمری مطابق سال 839 میلادی به عمر 65 سالگی وفات یافت.(7 ، 9، 10 و
11) بعضی هم او را فَاکِندِي گفته اند، و می گویند: اصلاً فاکندِي بوده، و ریشه
فارسی دارد، و چون معرب گردیده باکندِي خوانده می شود، مثل فوشنج وقتی معرب می
شود، بوشنج خوانده می شود. و بیکند نام شهری تاریخی است، که در قدیم ناحیه أی آباد
و معمور بوده، و بنای آن را به جمشید نسبت داده اند، و می گویند: سال ها پایتخت
افراسیاب بوده است، و تعداد زیادی علماء و دانشمندان از آن جا برخاسته اند، اما
اکنون خرابه أی است، که ویرانه های آن در پنج کیلومتری آبادی شورآباد بین بخارا و
رود آمو(جیحون) در جمهوری ازبکستان در آسیای میانه واقع گردیده، و حدود پنجاه و
پنج کیلومتر از بخارا فاصله دارد. بیکند در قدیم محل سکونت شاهان بخارا و شهری
تجاری بوده، و آن را مدینة التجار می گفتند،(6 و 12) چنانکه ابوبکر محمد بن جعفر
نرشخِي در تاریخ بخارا می نویسد: اهل بیکند جمله بازرگان بوده اند، و بازرگانی چین
و دریا کردندی، و بغایت توانگر بوده اند.(13) بیکند در دوره سامانیان رونقی خاص
داشته، و دارای بیش ار هزار رباط و مسجد جامع بزرگ مزین به سنگ های مرمر با محرابی
جواهر نشان بوده است، چنان که ناصر خسرو قبادیانی بلخی در باره بیکند شعری دارد،
که بیتی از آن چنین است:
منه دل در جهان کز
بیخ برکند جهان جم را که او آکند
بیکند (12، 14 و 15)
موصوف از إبراهیم بن عبدالرحمن خُوارزمِي،
أبِي إسحاق إبراهیم بن محمد بن حارث بن أسماء فَزَارِي، أحمد بن بشیر کُوفِي،
إسماعیل بن جعفر بن أبِي کثیر أنصارِي، إسماعیل بن عُلَیه أسدِي، إسماعیل بن عیاش
بن سلیم عنسِي، أبِي ضمره أنس بن عِیاض بن ضمره لیثِي، جریر بن عبدالحمید بن جریر
ضبِي، أبِي عبدالرحمن حاتم مروزِي، حسن بن مِهران کِرمانِي، حُمید بن عبدالرحمن
رُؤاسِي، خالد بن عبدالله واسطِي، خلیل بن أحمد فراهیدِي، رِبعِي بن عُلَیَّه
أسدِي، زائده بن أبِي رَقاد، سُرَیج بن نعمان بن مروان جوهرِي، سُفیان بن عُیینَه
بن میمون هلالِي، أبِي خالد سُلیمان بن حَیّان أحمر، أبِي الأحوص سلام بن سُلیم
حنفِي، سهل بن یوسف بن سهل بن حنیف أنماطِي، عَبَّاد بن عَبَّاد مُهَلَّبِي،
عبدالله بن إدریس بن یزید أودِي، عبدالله بن حارث مَخزومِي، عبدالله بن خالد
بَجَلِي، عبدالله بن رجاء غُدانِي، عبدالله بن مبارک بن واضح حنظلِي، عبدالله بن
نُمَیر همدانِي، عبدالأعلی بن عبدالأعلی بن محمد قرشِي، عبدالرحمن بن محمد بن زیاد
مُحاربِي، عبدالرحمن بن مهدِي بن حسان عنبرِي، عبدالرحمن عبید بن عمر بصرِي ضریر،
عبدالصمد بن عبدالوارث بن سعید تمیمِي، عبدالملک بن عبدالعزیز بن جریج مکِي،
عبدالوهاب بن عبدالمجید بن صلت ثقفِي، عبده بن سلیمان کوفِي، عبیدالله بن موسی بن
باذام عبسِي، عبیده بن حمید بن صهیب لیثِي، عَتَّاب بن بشیر جزرِي، عثمان بن
عبدالرحمن طَرَائِفِي، عثمان بن فرقد عطار، عقبه بن خالد بن عقبه سَکُونِي، عمر بن
عبید طَنافسِي، عمرو بن محمد عَنقَزِي، عیسی بن موسی غُنجار، قاسم بن حکم بن کثیر
عرنِي، قاسم بن مالک مزنِي، مالک بن أنس أصبحِي، محمد بن حسن شیبانِي، محمد بن حسن
مُزنِي واسطِي، أبِي الأحوص محمد بن حیان بغوِي هروِي، أبِي معاویه محمد بن خازم
ضریر، محمد بن سلمه حَرَّانِي، محمد بن سلیمان سلمِي، محمد بن فُضَیل بن غَزوان بن
جریر ضبِي، محمد بن مروان عُقَیلِي، مَخلَد بن یزید حَرَّانِي، مروان بن معاویه
فَزَارِي، مُعتَمِر بن سلیمان، مُعَمَّر بن سلیمان رَقِي، أبِي الولید مُغَلَّس بن
زیاد عامرِي کوفِي، هُشَیم بن بشیر بن قاسم بن دینار سلمِي، وکیع بن جراح بن ملیح
رؤاسِي، یحیی بن عبدالملک بن حمید بن أبِي غَنِيَّه خزاعِي، أبِي محمد یحیی بن
محمد بصرِي، أبِي تُمَیلَه یحیی بن واضح أنصارِي، یزید بن هارون بن زاذِي واسطِي، یعلی بن عبید طنافسِي، و عده
أی دیگر از اهالی ماوراء النهر و دیگران حدیث روایت نموده، و از او محمد بن
إسماعیل بخاری، پسرش ابراهیم بن محمد بن سلام بیکندِي مؤَدَّب، أحمد بن ضوء، أحمد
بن عبدالرحمن بن عیسی نَسَفِي، أحمد بن مالک أشجعِي بخارِي، أحمد بن محمد بن عَجنَنَّس
عَجَنَّسِي نَسَفِي، أحمد بن محمود بخارِي، أحمد بن نضر بن بحر عسکرِي، أبوطاهر
أسباط بن یَسَع، أبوعبدالله جَماهر بن نعیم أدیب، حرمِي بن علِي، حمید بن نضر
بِيکندِي، خالد بن شِبل أزدِي، أبوصالح خلف بن إشکاب بخارِي، سلیم بن مجاهد بن
یَعِيش بخارِي، سلیمان بن داود سمرقندِي، أبوعِصمه سهل بن متوکل بخارِي، طاهر بن
محمود بن نضر نسفِي، طفیل بن زید نسفِي، عباس بن فرج ریاشِي، عبدالله بن عبدالرحمن
سمرقندِي، عبدالله بن عمر مروزِي، ابولیث عبیدالله بن سُرَیج بخارِي، عبیدالله بن
عمرو بن حفص بَزدَوِي، حافظ عبیدالله بن واصل بن عبدالشکور بیکندِي بخارِي،
ابوالحسن علی بن حسن بن عاصم بن حارث بیکندِي أعرج کُنده، عیسی بن عِصمه نسفِي،
فضل بن حباب جمحِي، فضل بن أبِي طالب هاشمِي، ابونصر لیث بن نصر بن حسین شاعر،
محمد بن إبراهیم بکرِي، محمد بن بُجیر پدر عمر بن محمد بن بُجَیر، محمد بن رضوان
بخارِي معروف به جَمَل، محمد بن سهل کاتب، محمد بن عبد بن عامر بن مرداس سمرقندِي،
محمد بن علِي بن حمزه مَروَزِي، محمد بن فضل بن خداش بخارِي، محمد بن نَهشَل
مؤدِّب، محمد بن یحیی بن منده، محمد بن یزید رفاعِي، یحیی بن عاصم یَشکرِي بخارِي
از فرزندان عبدالله بن کَوَّاء، یوسف بن عبدالهادِي مقدسِي، یوسف بن عبده و تعدادی
دیگر روایت کرده اند.(1، 2 و16)
محمد بن سلام بیکندِي از شیوخ إمام محمد بن
إسماعیل بخارِي بوده، و بخارِي از وی 127 حدیث روایت نموده است.(8) محمد بن سلام
بیکندِي به همراه محمد بن أحمد غُنجاربه خوارزم رفت، و در آنجا از عبدالکریم بن
أسود بصرِي و مُغیره بن موسی دوست سعید بن أبِي عروبه حدیث شنید. احمد بن هیثم بن
سَمیدع شاسِي می گوید: یحیی بن یحیی برایم گفت: در خراسان دو گنج است، گنجی در نزد
محمد بن سلام بیکندِي است، و گنجی در نزد إسحاق بن راهویه می باشد. عبیدالله بن
واصل می گوید: از محمد بن سلام شنیدم، که می گفت: من از چهار صد شیخ حدیث نوشتم.
عبیدالله بن شُرَیح می گوید: از محمد بن سلام شنیدم، که می گفت: من در حدود پنج
هزار حدیث را حفظ دارم. می گوید: محمد بن سلام از بزرگان محدثین بود، و او را احادیث
بسیاری است، و سفرهای زیادی داشته، و از وی زیاد در احادیث یادآوری گردیده است.
محمد بن أحمد غُنجار می گوید: محمد بن سلام بیکندِي را مصنفات بسیاری در هر باب از
علم است، و بین محمد بن سلام بیکندِي و أبِي حفص أحمد بن حفص فقیه دوستی و برادری
برقرار بوده است، گرچه هرکدام با دیگری در مذهب مخالفت داشته اند. ابن ماکولا می
گوید: محمد بن سلام بیکندِي ثقه است. عصمه بن سهل بن متوکل می گوید: برای احمد بن
حنبل گفتم، برایم حدیث بگو. گفت: از کجاهستی؟ گفتم: از بخاری. گفت: چرا از محمد بن
سلام حدیث نشنیدِي، آیا او برایت کفایت نمی کرد!(3، 5 و 7)
إمام محمد بن حبان بستی در کتاب تقریب الثقات
محمد بن سلام بیکندی را در شمار ثقات آورده، و می نویسد: أبوعبدالله محمد بن سلام
بیکندِي از جمله تبع الأتباع، از موالی بنِي سلیم و مردی فقیه بوده، و در سال 225
هجری قمری وفات یافته است.(4)
یحیی بن جعفر بِيکَندِي می گوید: محمد بن سلام
در همان شبی متولد گردید، که در آن شب سفیان ثورِي وفات یافت. بخارِي و دیگران
گفته اند: محمد بن سلام بیکندِي در روز یکشنبه هفتم ماه صفر سال 225 هجری قمری
وفات یافت.(1 و 7)
منابع
و مآخذ:
1
- تهذیب الکمال – جلد بیست و پنجم – از صفحه 340 الی صفحه 344 – به شماره 5278 –
تالیف حافظ جمال الدین مزی – عربی.
2 –
تهذیب التهذیب – جلد پنجم – صفحه 128 و
129 – به شماره 7027 – تالیف حافظ ابن حجر
عسقلانی – عربی.
3 –
تاریخ کبیر – جلد اول – صفحه 110 – به شماره 314 – تالیف امام محمد بن اسماعیل
بخاری – عربی.
4 –
تقریب الثقات – صفحه 1070 – به شماره12502 – تالیف امام محمد بن حبان بستِي –
عربی.
5 –
الجرح والتعدیل – جلد هفتم – صفحه 369 – به شماره 13051/1508 – تالیف ابومحمد
عبدالرحمن بن ابی حاتم رازی – عربی.
6 –
الأنساب – جلد اول – صفحه 434 – حرف باء – تالیف امام ابوسعد عبدالکریم سمعانِي –
عربی.
7
- سیر أعلام النبلاء – جلد دوم – صفحه 1111و 1112 – به شماره 1760 – طبقه دوازدهم –
تالیف امام شمس الدین ذهبِي – عربی.
8 –
اسامی من روی عنهم محمد بن إسماعیل البخاری – صفحه 176 – به شماره 192 – تالیف
أبِي احمد عبدالله بن عدِي جرجانِي – عربی.
9 - تیسرالقاری – جلد پنجم – صفحه 192 – تالیف
مولانا نورالحق دهلوی – فارسی.
10
– اعلام زرکلی – جلد ششم – صفحه 146 – حرف میم – تالیف خیرالدین زرکلی – عربی.
11
– الوافِي بالوفیات – جلد سوم – صفحه 96 – به شماره 1053 – تالیف صلاح الدین خلیل
بن ایبک صفدِي – عربی.
12
– دانشنامه جهان اسلام(بنیاد دائرة المعارف بزرگ اسلامی) – مقاله بیکند – فارسی.
13
– تاریخ بخارا – صفحه 26 – تالیف ابوبکر محمد بن جعفر نرشخی – ترجمه ابونصر احمد
بن محمد بن نصر قباوی – فارسی.
14
– معجم البلدان – جلد اول – صفحه 533 – حرف باء – تالیف امام شهاب الدین یاقوت بن
عبدالله حموی – عربی.
15
– لغت نامه دهخدا – جلد چهارم – صفحه 5253 – حرف باء – تالیف علامه علی اکبر دهخدا
– فارسی.
16 – سایت موسوعة الحدیث – معلومات عن الراوِي –
عربی.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر