إمام أبوعبدالله یزید بن أبِي زیاد قُرَشِي هاشمِي
کوفِي برادر بُرد بن أبِي زیاد و غلام آزاد کرده شدۀ عبدالله بن حارث بن نوفل
هاشمِي می باشد. او گردآورنده علم، محدث و از جمله صغار تابعین بوده است. نامبرده
در سال 47 و طبق گفتۀ بعضی از مورخین سال
49هجری قمری متولد گردیده، و در کوفه زندگی می کرده است. موصوف أنس بن مالک
أنصارِي (رض) را دیده، و در سال 136 یا 137 هجری قمری وفات یافته است.(1، 2 و 6)
یزید بن
أبِي زیاد از إبراهیم بن عبدالرحمن سکسکِي، إبراهیم بن یزید بن قیس نخعِي، إیاد بن
لقیط سدوسِي، تمیم بن سلمه خُزاعِي، ثابت بن أسلم بُنانِي، ثَعلبه بن حَکَم بن
عرفطه لَیثِي، جامع بن شداد محاربِي، حسن بن سَهل بن عبدالرحمن بن عَوف، حسن بن
یسار بصرِي، حکم بن عتیبه کندِي، داود بن أبِي عاصم بن عُروه بن مسعود ثقفِي،
ذَکوان أبِي صالح سَمَّان، ربیعه بن حارث بن عبدالمطلب هاشمِي، زر بن حُبَیش
أسدِي، زید بن وهب جهنِي، سالم بن أبِي جَعد رافع أشجعِي، أبِي فاخته سعید بن
عِلاقه هاشمِي، سلیمان بن عمرو بن أحوص جشمِي، عاصم بن أبِي النجود أسدِي، عبدالله
بن بریده بن حصیب أسلمِي، عبدالله بن جعفر بن أبِي طالب هاشمِي، مولایش عبدالله بن
حارث بن نوفل هاشمِي، عبدالله بن شَدَّاد بن هاد، عبدالله بن عامر بن عویمر أزدِي،
عبدالله بن عباس بن عبدالمطلب قرشِي، عبدالله بن محمد بن عقیل بن أبِي طالب
هاشمِي، عبدالله بن مَعقِل بن مُقَرَّن مُزَنِي، عبدالله بن یسار بهِي، عبدالرحمن
بن سابط جُمَحِي، عبدالرحمن بن أبِي لیلی أنصارِي، عبدالرحمن بن أبِي نُعم
بَجَلِي، عبدالرحمن بن عمر صنعانِي، عبدالرحمن بن مل أبوعثمان نهدِي، عبدالملک بن
مغیره ثقفِي، عبیدالله بن جریر بن عبدالله بَجَلِي، عدِي بن ثابت أنصارِي، عطاء بن
أبِي رَبَاح قرشِي، عِکرمه مولای ابن عباس، علِي بن حسین بن علِي بن أبِي طالب
ملقب به زین العابدین، عمرو بن سَلِمه بن حرب هَمدانِي، عیسی بن فائد رقِي، قاسم
بن مخیمره همدانِي، قیس بن أحنف ثقفِي، مُجاهد بن جبر قرشِي مکِي، محمد بن علِي بن
حسین بن أبِي طالب معروف به امام محمد باقر، محمد بن علِي بن عبدالله بن عباس
هاشمِي، محمد بن کعب قرظِي، محمد بن مسلم قرشِي، معاویه بن قره مزنِي، مِقسَم مولای
ابن عباس، مسیب بن رافع أسدِي، موسی بن طلحه بن عبیدالله قرشِي، نافع مولای
عبدالله ابن عمر، أبِي جُحَیفَه وَهب بن عبدالله سُوائِي، وهب بن کیسان قرشِي،
یحنس بن عبدالله قرشِي، یحیی بن سام بن موسی ضبِي، یزید بن أبان رقاشِي، یزید بن
أصم عامرِي، أبِي الحسن یزید بن یُحَنَّس کوفِي، أبوسعد أزدِي و عده أی دیگر حدیث
روایت نموده، و از او إبراهیم بن أبِي عبله عقیلِي، إبراهیم بن طهمان بن شعبه
هروِي، إبراهیم بن محمد بن حارث فزارِي، إبراهیم بن مهاجر بجلِي، أسباط بن محمد بن
عبدالرحمن قرشِي، أبویحیی إسماعیل بن إبراهیم تیمِي، إسماعیل بن أبِي خالد بجلِي،
إسماعیل بن زکریا بن مره خلقانِي، بکر بن خنیس کوفِي، جریر بن حازم أزدِي، جریر بن
عبدالحمید ضبِي، جعفر بن زیاد أحمر، حِبَّان بن علِي عنزِي، حجاج بن أرطاة نخعِي،
حسن بن صالح ثورِي، حسین بن علِي جعفِي، حماد بن شعیب حمانِي، حمزه بن حبیب زیات،
خالد الحذاء، خالد بن عبدالله واسطِي، داود بن أبِي عوف تمیمِي، زائده بن قُدامه
ثقفِي، زفر بن هذیل عنبرِي، زُهَیر بن معاویه جعفِي، زیاد بن عبدالله بُکائِي،
سفیان بن سعید ثورِي، سفیان بن عُیینه هلالِي، سلام بن سلیم حنفِي، سلیمان بن داود
بن جارود أبوداود طیالسِي، سلیمان بن طرخان تیمِي، سلیمان بن مهران أعمش، سُوَید
بن عبدالعزیز سلمِي، شَرِيک بن عبدالله قاضِي، شریک بن عبدالله بن أبِي نمر لیثِي،
شُعبه بن حجاج بن ورد عتکِي، صالح بن عمر واسطِي، عبثر بن قاسم زبیدِي، عبد بن
حمید کشِي، عبدالرحیم بن سلیمان کنانِي، عبدالسلام بن حرب ملائِي، عبدالله بن أجلَح کندِي، عبدالله بن إدرِيس
أودِي، عبدالله بن نُمیر همدانِي، عبدالله بن أبِي نجیح ثقفِي، عبدالعزیز بن مسلم
قسملِي، عبدالملک بن عبدالعزیز بن جریج مکِي، عبیده بن حُمَید بن صهیب لیثِي، علاء
بن سالم عبدِي، علِي بن صالح بن حَيّ همدانِي، علِي بن عابس أسدِي، علِي بن عاصم
واسطِي، علِي بن مُسهِر بن علِي قرشِي، عمر بن عبدالرحمن بن قیس أسدِي، عمران بن
عُیینه هلالِي، عمرو بن أبِي قیس رازِي، عیسی بن ماهان رازِي، قبیصه بن لیث أسدِي،
قیس بن ربیع أسدِي، مالک بن إسماعیل نهدِي، مالک بن یحیی همدانِي، محمد بن إسحاق
بن یسار قرشِي، محمد بن صبیح بن سماک، محمد بن عبدالرحمن أنصارِي، محمد بن فُضَیل
بن غَزوان ضبِي، محمد بن میمون مروزِي، مسعود بن سعد جعفِي، معمر بن أبِي عمرو
أزدِي، مفضل بن فضاله قرشِي، مفضل بن فضاله بن عبید قتبانِي، منصور بن أبِي الأسود
لیثِي، مهیر بن معاویه، موسی بن أعین جزرِي، موسی بن طارق یمانِي، موسی بن محمد
أنصارِي، نصیر بن أبِي الأشعث فرازِي، نضر بن محمد قرشِي، هَشَیم بن بَشِير بن
قاسم سلمِي، ورقاء بن عمر بن کلیب یشکرِي، أبوعَوَانه وَضَّاح بن عبدالله یشکرِي،
وهیب بن ورد مخزومِي، یحیی بن أیوب جریرِي، یحیی بن مهلب بجلِي، یحیی بن سَلَمه بن
کُهَیل حضرمِي، یزید بن عطاء سکسکِي، یزید بن عطاء یشکرِي، یعقوب بن إبراهیم
قرشِي، یعقوب بن إسماعیل بصرِي، أبویوسف یعقوب بن إبراهیم قاضِي، یونس بن أرقم
کندِي، أبوبکر بن عَیَّاش بن سالم أسدِي، أبوحمزه سُکَّرِي و دیگران روایت نموده
اند.(1 و 8)
أبو أحمد
حاکم گفته است: در نزد ایشان قوی نیست. أبوبکر بیهقِي می گوید: قوی نیست، و باری
به نقل از اوزاعِي گفته است: یزید مردی ضعیف الحدیث بوده، و احادیثش مخالف با سنت
است. أبوعیسی ترمذِي به نقل از بخاری او را صدوق گفته، اما می گوید: غلط می کرده
است. احمد بن شعیب نسائِي می گوید: قوی نیست. عبدالباقی بن قانع بغدادِي می گوید:
ضعیف است. وکیع بن جراح می گوید: او چیزی نیست. نَضر بن شُمَیل به نقل از شعبه می
گفت: یزید بن أبِي زیاد از جمله رَفَّاعِیه بود، یعنی کسانی که گفتار صحابه رضی
الله تعالی عنهم را بالا برده، و به رسول الله(ص) نسبت می دهند. علِي بن مُنذر به
نقل از محمد بن فُضَیل او را از ائمه کبار شیعه گفته است. عبدالله بن احمد بن حنبل
به نقل از پدرش می گوید: او از حفاظ حدیث نبود، و در جای دیگر گفته است: حدیث وی
چیزی نیست. عباس دورِي به نقل از یحیی بن معین می گوید: به حدیث وی احتیاجی نیست.
عثمان بن سعید دارمِي به نقل از یحیی بن معین می گوید: حدیث وی قوی نیست. أبوعلِي
مَوصلِي به نقل از یحیی بن معین می گوید: ضعیف الحدیث است. عبدالله بن مبارک می
گوید: او را تکریم می نمایم.(1، 2، 6و 8) عبدالرحمن ابن ابی حاتم می گوید: از
ابوزُرعه رازِي راجع به یزید بن ابی زیاد پرسیدم. گفت: حدیثش سست است، آن را می
نویسم، اما به آن دلیل نمی آورم. ابن أبوحاتم رازِي می گوید: از پدرم راجع به یزید بن ابی زیاد پرسیدم. گفت:
حدیث وی قوی نیست.(4) إبراهیم بن یعقوب جوزجانِي می گوید: شنیدم که حدیث او ضعیف
است. أبوأحمد بن عدِي می گوید: او از شیعه اهل کوفه می باشد، و به همراه ضعف از او
حدیث می نویسم. جریر به نقل از یزید بن أبِي زیاد می گوید: من در هنگام شهادت امام
حسین بن علی رضی الله تعالی عنهما چهارده یا پانزده ساله بودم. محمد بن عبدالله
حضرمِي می گوید: یزید بن أبِي زیاد در سال 137 هجری قمری وفات یافته است. چند حدیث
از وی بخاری و مسلم در کتب شان آورده اند.(1، 6)
امام محمد
بخاری در تاریخ کبیر آورده است: أبوعبدالله یزید بن أبِي زیاد مولای بنی هاشم
بوده، و او را در شمار کوفین آورده اند. عبدالله بن أّبِي الأسود به نقل از أبِي
عبدالله(إبراهیم بن محمد) نخلِي(بلخِي صاحب تاریخ) برایم گفت: یزید بن أبِي زیاد
در سال 136 هجری قمری یا در آن حدود وفات یافته است.(3)
محمد بن
سعد در کتاب طبقات می نویسد: یزید بن أبِي زیاد کنیه اش أبوعبدالله و آزاد کرده و
وابستۀ عبدالله بن حارث بن نوفل هاشمِي بوده است. به سال 136 هجری قمری درگذشته
است. او محدثی مورد اعتماد است، ولی در پایان زندگی حافظه اش به هم ریخته، و حدیث
های شگفتی نقل کرده است.(5)
امام شمس
الدین ذهبی در کتاب سیر اعلام النبلاء آورده است: جریر به نقل از یزید بن أبِي
زیاد می گوید: وقتی که امام حسین(رض) به شهادت رسید، من چهارده ساله بودم.
عبدالرحمن گفته است: موصوف در زمان شهادت امام حسین(رض) پانزده ساله بوده است.
مطین می گوید: یزید بن أبِي زیاد در سال 137 هجری قمری درگذشت. ذهبی می گوید: یزید
بن أبِي زیاد در هنگام مرگ نود و یک ساله بوده است.(6)
إملم شهاب
الدین ابن عماد حنبلِي در کتاب شذرات الذهب می نویسد: یزید بن أبِي زیاد کوفِي در
سال 137 هجری قمری در سن حدود نود سالگی وفات یافت. ذهبی در کتاب المغنی می نویسد: یزید بن أبی زیاد کوفِي مشهور اما
سیئ الحفظ بوده است. ابن حبان گفته است: یزید بن أبِي زیاد شخصیتی صدوق بوده، اما
در آخر به جهت کبرسن سوء حافظه پیدا کرده بوده است.(7)
منابع و
مآخذ:
1 – تهذیب الکمال – جلد سی و دوم – از صفه 135 الی
صفحه 140 – به شماره 6991 – تالیف حافظ جمال الدین مزی - عربی .
2 -
تهذیب التهذیب - جلد ششم – صفحه 202و 203 – به شماره 9000 – تالیف حافظ ابن حجر
عسقلانی – عربی.
3 –
تاریخ کبیر – جلد هشتم - قسم دوم از جزء چهارم – صفحه 334 – تالیف امام محمد بخاری
– عربی.
4 –
الجرح والتعدیل – جلد نهم – صفحه 326 و 327 – به شماره 16769/ 1114 – تالیف ابن
ابی حاتم رازی – عربی.
5 –
طبقات – جلد ششم – صفحه 797 – تالیف محمد بن سعد کاتب واقدی – ترجمه دکتر محمود
مهدوی دامغانی – فارسی.
6 –
سیر اعلام النبلاء جلد دوم – صفحه 204 و 205 – به شماره 876 طبقه چهارم– تالیف
امام ابوعبدالله شمس الدین ذهبِي – عربی.
7 –
شذرات الذهب – جلد اول – صفحه 338 و 339 – حوادث سال 137 هجری قمری – تالیف شهاب
الدین ابن عماد حنبلی – عربی.
8 – موسوعة الحدیث – معلومات عن الراوی – عربی.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر